لیالی با عظمت قدر پشت سر گذاشته شد. شبهای عظیمی که شب های بیداری است. لیل، همین دنیاست و وقتی لیلةالقدر مفهوم می یابد که همین دنیا با تمام پستی ها، قدر و ارزش پیدا کند؛ لذا این دنیا زمانی ارزش و قدر می یابد که احیا داشته شود. به عبارت دیگر حیاتِ طیّبه ی انسانی، نیاز به بیداری و زنده شدن دارد. اگر شب احیا داشته شود، یعنی لیل دنیا زنده شده، حیات آدمیت بیدار شده و دنیا قدر پیدا کرده است. ما به فلک بوده ایم   یار ملک بوده ایم   باز همان جا رویم  جمله که آن شهر ماست...

آخرین روزهای ماه رمضان بر خلاف روزهای آغازین که شادی، بهجت، سرور و طراوتی به انسان می بخشید، هاله ای از حزن و اندوه بر دل انسان می نشاند. بوی هجران این ماه عزیز و سرشار از خیر و نور و برکت به مشام می رسد. روزهای آخر ماه مبارک، روزهای دغدغه، دلهره و اضطراب است. مؤمن نگران است که این ماه تمام شود و او توشه ای برنداشته باشد و به آنچه قرار بود از رهگذر ماه رمضان نائل شود، دست نیافته باشد.  

امیرالمؤمنین علی علیه السّلام و حضرت زهرا سلام الله علیها، در بیان فلسفه و حکمت تشریع احکام الهی، فلسفه ی مقرر شده  روزه را تثبیت اخلاص بیان نموده اند: " خدای متعال  روزه را قرار داد تا اخلاص را در وجود انسان تثبیت کند" . روزه عملی است که بر خلاف اعمال دیگر، هیچ مظهر رفتاری ندارد. عملی مانند نماز یا طواف خانه ی خدا آشکار و قابل تشخیص است؛ امّا روزه را از ظاهر کسی نمی توان تشخیص داد. لذا اخلاص در آن بسیار قوی تر است. روزه قائم به نیّت است؛ همین که کسی نیّت کند روزه اش را بخورد و یا برای غیر خدا باشد، روزه اش باطل شده است. روح اخلاص در روزه بسیار مهم است و این عبادت وصل به اخلاص است.    

نمازگزار در دو رکعت اوّل نماز ملزم به خواندن سوره ی حمد و بعد از آن یک سوره ی دیگر از قرآن است. قرآن کریم کتابی است که خود قرآن آن را معرفی کرده و فرموده: اِنّا جَعَلناهُ قُرآناً عربیّاً لَعَلَّکُم تَعقِلونَ وَ اِنّهُ فِی اُمِّ الکِتابِ لَدَینا لَعَلیٌّ حَکِیمٌ

در همسایگی مرحوم شهید مطهری خانم بی حجابی زندگی می کرد که یکباره چادری شده بود. خودش تعریف کرده بود که ما اصلاً اهل دیانت نبودیم. یک بار به قصد تفریح با شوهرم به مشهد رفتیم و چند روزی را که در آنجا  بودیم، در تفریحگاه ها گذراندیم. روز آخر که می خواستیم به تهران برگردیم، من از خیابان جلوی حرم مطهر حضرت رضا-علیه السلام- عبور می کردم که از خیابان، نگاهم به ایوان حضرت افتاد. سلامی کردم و رد شدم. شب در خواب دیدم .  

روایت شده است که روزی امام صادق علیه السّلام به یکی از شاگردانشان فرمودند: این همه سال پای صحبت من نشستی چه یاد گرفتی؟ عرضه داشت: ای مولای من! هشت نکته را از شما یاد گرفتم. امام صادق علیه السّلام فرمودند: آنها را برای من توضیح بده. گفت: اوّلین چیزی که از شما یاد گرفتم این بود: دیدم که هر محبوبی از حبیبش لحظه ی مرگ جدا می شود، پس همّت خود را به سوی چیزی قرار دادم که هیچ گاه من را ترک نخواهد کرد و در تنهایی مونس من خواهد بود و آن عمل خیر است.

دشواری حجاب را زنان برای مصونیت در برابر طمع ورزی و هوس بازی مردان متحمل می‌شوند. حجاب بیانگر وقار و افتخار یک زن و ابراز بندگی او در برابر خالق هستی است و بی‌شک پوشش زن در برابر مردان نامحرم، سلامت اخلاقی جامعه را به دنبال خواهد داشت. اما در این میان حجاب مردان نیز نباید نادیده گرفته شود. حجاب مرد، حیای اوست ... 

خدای متعال که پیامبران را برای سعادت بشر مبعوث کرده است، باید محک و معیاری به دست بشر بدهد تا به وسیله ی آن بتواند بین پیغمبران راستین و مدّعیان دروغین پیامبری، تمیز و تشخیص بدهد. نام این معیار و محک، معجزه است. معجزه کاری محسوس و خارق العاده است که جز با نیروی الهی توسط بشر قابل انجام نیست.  لذا از مشخّصات مشترک انبیاء الهی اعجاز و داشتن معجزه است.   

پیامبران به حکم عقل باید افرادی معصوم از خطا در تشخیص و خلاف در عمل باشند و حتی از روی سهو و نسیان هم سخن نادرست و کار ناشایسته‌ای از ایشان سر نزند؛ زیرا احتمال هر نوع لغزش و خطا اطمینان و وثوق مردم به سخن آنها را خدشه‌دار می‌کند و در نتیجه هدف نبوت که تبعیت انسانها از پیام الهی است، نقض می‌شود.
دو گروه از موجودات، خلاف مشیت الهی عمل نمی‌کنند؛ دسته‌ی اول ملائکه، که با وجود قدرت، انگیزه‌ی گناه که شهوت و غضب است را ندارند؛ دسته‌ی دوم، حیوانات، که فاقد اراده آزادند و نمیتوانند مغایر مشیت الهی عمل کنند. امّا هیچ یک از این دو مدل برای اثبات امکانپذیری عصمت انبیاء که به عنوان یک انسان دارای شهوت وغضب و اراده و اختیارند، کارائی ندارد.   

در این قسمتِ شرح ماجرای حضرات موسی و خضر علیهما السلام، سه چشمه ای که حضرت خضر علیه السلام نشان حضرت موسی علیه السلام داد، مورد تأمّل و بررسی قرار گرفته است و سعی می شود نکته های نهفته در آن بازگو شود. چشمه ی اوّل، کشتی یی بود که سوار  آن شدند، حضرت خضر علیه السلام آن را سوراخ کرد و بعد در بیان حکمت کارش گفت: کشتی متعلّق به مسکینانی بود و یک سلطان و ملک و فرمانروایی وجود داشت که هر کشتی سالمی را غصب می کرد و من اراده کردم  (فعل را به خودش نسبت داد) که این کشتی را معیوب کنم تا از معرض غصب مصون بماند و مساکین بتوانند از درآمد آن زندگی خودشان را اداره کنند. این سفینه چیست؟ تأویل عرفانی اش تن سالک و جنبه های نفسانی سالک است که از اوّل راه عادت به نازپروردگی، خوردن غذاهای لذیذ، پوشیدن لباس های زیبا و گران قیمت، سکونت در منازل خیلی مجلّل و ... دارد. نفس معتاد شده و اعتیاد به رفاه دارد...