درس حسن ظن به خدا و کارهای خداوند

درس‌ دیگری که در عرصه‌ی عرفان و اخلاق از مکتب عاشورا می‌توان آموخت، درس حُسن ظنّ و حُسن تعبیر نسبت به خدا و مقدّرات الهی است.
یکی از ویژگی‌های عارفان راستین، حُسن ظنّ به خدای متعال و به مقدّرات و کارهای حضرت حق است. از دیدگاه عارف، عالم جلوه‌گاه حُسن الهی است و موجودات، همچون آینه‌هایی در تالار آینه‌ی عالمند که جلوه‌های حُسن و جمال الهی در آنها نمودار است. امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام در تعبیر زیبایی می‌فرمایند: اَلحَمدُللهِ المُتِجَلّی لِخَلقِهِ بِخَلقِهِ: حمد خدایی را که در صورت و قالب خلق، بر خلایق خویش تجلّی نمود.
معشوقه یکی است لیک بنهاده به پیش
از  بهر نظاره  صد  هزار آینه  پیش
در هر یـک  از  آن  آینـه‌ها  بنمـوده
بر قدر ثقالت و صفا صورت خویش
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: اَینَما تُوَلّوا فَثَمَّ وَجهُ اللهِ: به هر طرف که رو کنید، وجه الهی آنجاست .
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام می‌فرمایند: ما رَأَیتُ شَیئاً اِلاّ وَ رَأَیتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ وَ فیهِ: به هیچ چیز نظر نینداختم مگر آن که خدا را پیش از آن، پس از آن، همراه آن و درون آن مشاهده کردم.
به تعبیر زیبای باباطاهر:
به دریـا بنـگرم دریـا تـه وینـم
به صحرا بنگرم صحـرا تـه وینـم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت
نشـان از قـامت رعنـا تـه وینـم
به همین خاطر است که عارف در همه چیز جلوه‌ی حُسن و جمال معشوق ازلی را می‌بیند و به او عشق می‌ورزد.
به تعبیر زیبای سعدی:
به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست
این نگرش سبب می‌شود که عارف، نگاهی زیبابین به عالم پیدا کند.
به تعبیر زیبای حافظ شیرازی:
منم که شهره‌ی شهرم به عشق ورزیدن
منم  که دیـده  نیـالوده‌ام  به  بد دیدن

از سوی دیگر هر چه در عالم ایجاد می‌شود، فی الحقیقه فعل الهی است و خدا نیز غنیّ و قدیر، علیم و حکیم، جواد و کریم و عطوف و رحیم است. از چنین فاعلی جز خیر صادر نخواهد شد. از خیّرِ محض جز نکویی ناید. لذا اَلخَیرُ فی ما وَقَعَ: خیر و مصلحت در آن چیزی است که واقع می‌شود.
در حدیث قدسی است که خدای متعال می‌فرماید: عَبدِیَ المُؤمِنَ لا اَصرِفُهُ فی شََیءٍ اِلاّ جَعَلتُ لَهُ خَیراً: بنده‌ی مؤمنم را در هیچ موقعیتی قرار نمی‌دهم و برای او هیچ حادثه‌ای پیش نمی‌آورم مگر اینکه خیری در آن حادثه و موقعیّت برای او مقدّر کرده‌ام.
این باور عارف، منشأ حُسن تعبیر او می‌شود و لذا عارف هر چه پیش می‌آید را نیک و زیبا تعبیر می‌کند.
در تعبیری از حافظ شیرازی آمده است:
به دُرد و صاف تو را کار نیست دم درکش
که هر چه ساقی ما ریخت عین الطاف است
عارف از بدبینی و منفی‌بافی و تعبیر سوء و یأس‌آفرین مبرّاست.
منسوب به پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم است که فرمودند: اَکبَرُ الکَبائِرِ سوءُ الظَّنِّ بِاللهِ: بزرگترین گناه کبیره، سوء ظنّ به خدای متعال و بدبینی نسبت به خدا و مقدّرات الهی است.  بدبینی به چیزی که خدای متعال در جهان ایجاد می‌کند و وقایعی که در عالم و زندگی انسان پدید می‌آید، بزرگترین گناه کبیره است.
در راستای همین نگاه عارفانه،‌ امام حسین علیه‌السّلام در پاسخ به طرمّاح بن عدی و یارانش که از کوفه می‌آمدند و در بین راه با حضرت ملاقات کردند، به آنها فرمودند: اَما وَ اللهِ اِنّی َلاَرجوا اَن یَکونَ خیراً ما اَرادَ اللهُ بِنا قُتِلنا اَم ظَفَرنا: به خدا امید من این‌گونه است که آنچه خدای متعال در رابطه با ما اراده فرموده است، به خیر و مصلحت ماست؛ خواه در این حرکت و نهضت به شهادت برسیم و کشته شویم و خواه در این مبارزه به پیروزی و موفّقیّت دست پیدا کنیم.  آنچه که خدای متعال اراده فرموده است، خیر و مصلحت ما را در بر دارد.

نمونه‌ی دیگر این دیده‌ی زیبابین در واقعه‌ی عاشورا، هنگامی مشاهده می‌گردد که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و سایر اهل بیت علیهم‌السّلام را در کوفه به اسارت به دربار ابن زیاد لعنة‌الله‌علیه بردند. پس از آنکه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها آن برخورد بزرگوارانه و عزّتمندانه را در مقابل ابن زیاد نشان می‌دهند و او تحقیر می‌شود، ابن زیاد برای تلافی، به حضرت زینب سلام‌الله‌علیها خطاب می‌کند: کَیفَ رَأَیتِ صُنعَ اللهِ بِاَخیکِ الحُسَینِ؟ زینب! کاری را که خدا با برادرت حسین کرد، چگونه دیدی؟ حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در پاسخ او فرمودند: ما رَأَیتُ اِلاّ جَمیلاً: چیزی جز زیبایی ندیدم.  این نگاه زیبابین حضرت زینب سلام‌الله‌علیها که می‌تواند در صحنه‌ی عاشورا با آن همه مصائب و بلایا زیبایی ببیند، حاکی از نگرش عارفانه‌ی این دخت بزرگوار امیرالمؤمنین علیه‌السّلام است.
بنابراین یکی از درس‌های دیگری که می‌توان از مکتب عاشورا آموخت، حُسن ظنّ به خداوند متعال و مقدّرات الهی و تعبیر نیکو کردن از رخدادهای زندگی است؛ زیرا رخدادهای زندگی چیزی جز مقدّرات الهی نیست و برای مؤمن از جانب حضرت حق، جز خیر واقع نمی‌شود.

بازگشت به فهرست کتاب کرشمه حسن