همان‌گونه که در مقدّمه بیان شد، اصولی که ذکر گردید در تمامی سطوح جهان هستی قابل تعمیم است. در بالاترین ردة سلسله مراتب سازمان عالَم، خداوند متعال قرار دارد و در رده‌های بعد به ترتیب، رسول گرامی اسلام و خاندان پاکش،

پیامبران اولوالعزم، سایر انبیاء، اولیاء، علمای ربّانی و زمامداران الهی و ... تا نازل‌ترین افراد بشر و پس از آن، حیوانات، نباتات و نهایتاً جمادات قرار دارند. در این سازمان عظیم، تکامل، هدف اصلی بوده و همانند هر سازمان دیگر، نقشهای سه‌گانة ذکر شده در رابطه با زیردست، مافوق، همطراز، در کلّیّة مراتب آن قابل مشاهده است. رابطة بین رده‌های مختلف سازمان هستی در دو قالب "تکوینی" و "تکلیفی" برقرار می‌باشد. در بُعد تکوینی، تربیت زیردستان، پذیرش و اطاعت از مافوق و تعاون و مُواسات با همطرازان، به صورت قهری و غیراختیاری به اجرا در می‌آید. در بُعد تکلیفی، جز حیوان و نبات و جماد که فاقد آگاهی و اختیار و نتیجتاً فاقد تکلیفند، کلّیّة رده‌ها نقشهای سه‌گانة مزبور را به صورت آگاهانه و اختیاری عهده‌دار می‌باشند و در رابطه با هر نقش، دقیقاً ایفای همان وظایفی را که در مورد سازمانهای بشری توضیح داده شد بر عهده دارند.

به همین ترتیب در سه عرصه‌ای که هر فرد در زندگی خود با آن مواجه می‌باشد، یعنی عرصة درون، عرصة خانواده و عرصة اجتماع، اصول ذکر شده عیناً صادق است. یعنی هم در حوزة قوای درونی انسان، هم در عرصة خانواده، و هم در رابطه با اعضای جامعه، می‌توان زیردست، مافوق و همطرازان را تشخیص داد و نقشهای مورد بحث را در قالب وظایف ناظر بر هر نقش به مورد اجرا گذارد. در نتیجه تهذیب اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدُن، که هر یک تکامل را در یکی از سه عرصة ذکر شده هدف قرار داده‌اند، با بهره‌گیری از روشهایی که بیان نمودیم به هدف خویش نایل می‌گردند.

تعالیم تمامی انبیای الهی علیهم السّلام عموماً و آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم و ائمّة معصومین علیهم السّلام خصوصاً، چیزی جز ارائة تعریفی روشن از زیردستان، مافوقها و همطرازانِ انسان در تمامی حوزه‌های فوق‌الذّکر و تبیین تکالیف آدمی در رابطه با هریک از آنها نمی‌باشد.