قبل از ورود به بحث، لازم است واژه‌های «هدف»، «موفّقیّت» و «مطلوبیّت»
را از دیدگاه خود تعریف کنیم تا کاربرد دقیق آنها در این نوشته مشخّص گردد.

۱/ هدف: هدف غایتی است که هر انسان خردمند از رهگذر تلاش
خود درصدد دستیابی به آن است. به تعبیر فلاسفه و متکلّمین «صدور فعل
بی‌هدف از فاعل حکیم محال است». اگرچه فرد در هر اقدام ممکن است
اهداف متعدّدی را در نظر داشته باشد، لکن با اندک دقّتی مشخّص می‌گردد
که در میان آن اهداف یک هدف، اصلی است و دیگر اهداف، جنبی و
فــرعی‌اند. هدف اصلی هدفی است که اگــر تحقّق آن با تحقّق سایر
اهداف در تعــارض افتــد، فرد برای دستیــابی به آن بی‌درنــگ از
سایر هدفها صرف نظر می‌کند. در میان اهداف جنبی و فرعی نیز ممکن است یکی یا برخی از آنها برای فرد مهمتر از دیگران باشد. بنابراین، می‌توان سلسله مراتبی از هدفها را تصوّر کرد که هدف اصلی یا غایی در رأس آنها قرار دارد و سایر اهداف به ترتیب اهمّیّت در مراتب پایین‌تر قرار گرفته‌اند.

در بسیاری از موارد اهداف جنبی و فرعی همان اهداف واسطند که فرد برای نیل به هدف اصلی باید ابتدا به آنها دست یابد. در این‌گونه موارد، دستیابی به آنها به این علّت مورد علاقه است که لازمة نیل به هدف اصلی‌اند و صرف نظر از آن، برای فرد جاذبه‌ای ندارند. برخی اهداف نیز از آثار تبعی تحقّق هدف اصلی به شمار می‌آیند و با تحقّق هدف اصلی، آنها نیز خواه ناخواه محقَّق می‌شوند.

هر که کارد، قصد، گندم باشدش                   کاه، خـود، انـدر تبـع می‌آیـدش

قصد در معراج، دید دوست بود                     در تبع عرش و ملایک هم نمود

۲/ موفّقیّت: موفّقیّت هر فرد در هر زمینه، یعنی منجر شدن تلاش او به هدفی که در آن عرصه داشته است. بنابراین، در مقولة موفّقیّت، سه عامل هدف، تلاش، و منجر شدن تلاش به تحقّق هدف مطرح است و برای ارزیابی موفّقیّت هرکس در هر زمینه باید اوّل هدفی که در آن زمینه داشته مشخّص شود، دوم میزان تحقّق آن هدف از رهگذر تلاشی که انجام داده است معیّن گردد.

موفّقیّت را با مطلوبیّت نباید اشتباه گرفت. برای پرهیز از این اشتباه لازم است مطلوبیّت را نیز تعریف نماییم.

۳/ مطلوبیّت: مطلوبیّت هر فرد در نظر هر شخص یا گروه، یعنی انطباق خصوصیّات یا عملکرد آن فرد با انتظارات شخص یا گروه مورد نظر. بنابراین در مقولة مطلوبیّت، سه عامل خصوصیّات یا عملکرد فرد، انتظارات شخص یا گروه مورد نظر و انطباق این دو با یکدیگر مطرح است. برای ارزیابی مطلوبیّت هرکس
از دیدگاه شخص یا گروه معیّنی باید اوّل، خصوصیّات یا عملکرد فرد، دوم، انتظارات گروه یا شخص مورد نظر و سوم، میزان انطباق این دو با هم مشخّص شود.

بنابراین، موفّقیّت را فقط از یک دیدگاه (منجر شدن تلاش فرد به هدفش) می‌توان ارزیابی کرد، ولی مطلوبیّت از دیدگاه‌های متعدّد و حتّی نامحدود قابل ارزیابی است.

توجّه: با عنایت به تعاریف ذکر شده، فرد موفّق الزاماً از دید دیگران مطلوب نخواهد بود. همچنین فرد مطلوب از دید یک شخص یا گروه، الزاماً از دید اشخاص و گروه‌های دیگر مطلوب به شمار نمی‌آید. در نتیجه، باید در به کار بردن بجا و صحیح واژه‌های «موفّقیّت» و «مطلوبیّت» دقّت کافی کرد. به همین ترتیب باید از اشتباه گرفتن خصوصیّات یا اقداماتی که به موفّقیّت یا مطلوبیّت فرد منجر می‌شود با خود موفّقیّت و مطلوبیّت پرهیز کرد. مثلاً اگر کسی لازمة نیل به موفّقیّت را سختکوشی یا برخورداری از دانش و اطّلاعات و امثال آن بداند، نباید در پاسخ به این سؤال که فرد موفّق کیست بگوید که فرد سختکوش یا دارای دانش و اطّلاعات زیاد؛ زیرا اینها از نظر او لازمة دستیابی به موفّقیّت است و خود موفّقیّت نیست.