برخی از فرقه‎های صوفیّه، در مراسم و محافل خود، به رقص و دست‎افشانی می‌پردازند و این کار را از یک سو کمکی مؤثّر به دستیابی به حالات عرفانی و تجارب روحانی می‌دانند و از سوی دیگر ناشی از لبریز شدن شور عارفانة درونی سالکی می‌دانند که بوی پیراهن یوسف به مشام جانش رسیده و مرغ جانش یاد وطن و پرواز در بیکرانة آسمان حقیقت کرده و به شور و تلاطم افتاده و خود را به در و دیوار قفس تن می‌کوبد و قفس تن را نیز به لرزش و حرکت درمی‌آورد. بنابراین معتقدند رقص صوفیانه را، هم می‌توان توصیه کرد، و هم می‌بایست تأیید نمود.

در این زمینه باید به نکاتی توجّه کرد. نخست این که همان گونه که قبلاً نیز اشاره شد، رفتارهای شخص آثاری در روان و روح او به ارث می‌گذارند و حالات روحی و درونی شخص نیز در قالب رفتارهایی به ظاهر وجود او سرایت می‌کنند. بنابراین، اصل این مطلب که با انجام و تکرار حرکات و اعمالی می‌توان حالاتی را در درون خود ایجاد یا تشدید کرد و حالات درونی نیز ممکن است منشأ بروز حرکات و اعمالی شود، پذیرفته است. مثلاً از یک سو با انجام و تکرار رفتارها و بیان عبارات احترام‎آمیز یا محبّت‎آمیز نسبت به کسی، به تدریج نوعی خضوع و احترام یا محبّت و علاقة ‌درونی نسبت به وی، در انسان ایجاد می‌شود و با انجام حرکات یا ادای جملات شاد یا محزون، تدریجاً شادی یا غم در درون انسان پدید می‌آید. از سوی دیگر، رنجیده خاطری، غم، شادی، محبّت و احترام درونی شخص، در قالب حالات چهره یا رفتارهایی، چون گرهی که بر ابرو و چینی که به پیشانی می‌افتد و اخمی که بر چهره ظاهر می‌شود، اشک‌هایی که از چشمان جاری می‌گردد و دستانی که بر سر و سینه می‌کوبد و چهره می‌خراشد و موی از سر می‌کند و خاک برسر می‌ریزد، لبخندی که بر لبان می‌شکفد، آغوشی که دوست را درخود می‌فشرد و بوسه‌هایی که بر او نثار می‌شود، قامتی که قیام می‎کند و پیکری که تعظیم می‎کند، و نیز در قالب عبارت‌ها و الفاظ گلایه‌مندانه، غمگنانه، شاد، محبّت‎آمیز و احترام‎آمیز، در ظاهرِ شخص بروز می‌کنند.

در عین تأیید نکتة فوق، لکن در آنچه درون‎زا و ناشی از احساس‌ها و حالات درونی است جایز و شایسته نیست که شخص خود را بدون مراقبت و کنترل رها سازد تا آن احوال و احساس‏ها به هر صورتی از وی بروز کنند؛ چنان که عقل و شرع، شایسته و مجاز نمی‌دانند که شخص شادی خود را در قالب قهقهه‌های بلند و جملات خلاف ادب، یا غم خود را به صورت لطمه و آسیب زدن به جسم خویش و سخنان کفرآمیز ابراز کند؛ بلکه به حکم عقل و شرع، شخص باید کنترل کند که ابراز شادیش از حدّ تبسّم و لبخند و جملات مؤدّبانه فراتر نرود و ابراز ماتم و اندوهش نیز از حدّ اشک ریختن و اظهار تأسّف کردن تجاوز نکند.

حرکات و اعمال عبادی که در شرع مقرّر شده‌اند، همچون قیام، قعود، رکوع، سجود، سعی، طواف، رمی جمرات، دست به سوی آسمان دراز کردن به هنگام دعا و به پرده یا در کعبه آویختن در مقام التجاء، و اوراد و اذکاری که شرع، بیان و ادای آن‎ها را در حین عبادت لازم شمرده است، همچون قرائتسوره‎های قرآن وتسبیحوتحمیدوتکبیروتهلیلالهی،درنمازودر دیگر مواضع، در نیمة اوّل راه بندگی، زمینه‎ساز ایجاد و تقویت حالات معنوی و روح بندگی در درون شخص است و در نیمة دوم که این حالات و این روح در شخص به وجود آمد وشدّت یافت، آن حرکات و اعمال و آن اوراد و اذکار، به طور طبیعی و بی‎مشقّت و تکلّف، از درون فرد ناشی شدهو تحت نظارت و کنترل او، در ظاهر وی پدیدار می‏شود.[i]

نکتة‌ دوّم این که خدای متعال با علم و اشرافی که بر درون و برون انسان دارد، از یک سو مناسب‏ترین وسازنده‏ترین حرکات و اعمال و اقوالی را که زمینه‎ساز ایجاد و تقویت روحیّات متعالی و معنوی می‌شوند، در قالب احکام دین مشخّص نموده است، و از سوی دیگر بهترین و عالی‏ترین رفتار و گفتارهایی را که حالات و روحیّات معنوی انسان می‌تواند در قالب آن‎ها بروز کند و ابراز شود، در چهارچوب دستورات شرع معرّفی کرده است. براین اساس کسی که درصدد است راه تعالی معنوی و روحی را تا قلّة‌ قرب الهی طی کند، می‏بایست در نیمة‌ نخست راه، خود را به انجام حرکات و اعمال و بیان اوراد و اذکاری که شرع مقرّر داشته، مقیّد سازد، و در نیمة دوّم راه نیز خویش را تحت مراقبت قرار داده و کنترل نماید تا حالات درونیش، در قالب و در محدودة حرکات و اعمال و اذکاری که خداوند مشخّص نموده، بروز کند.

نکتة سوّم این که همان گونه که قرآن کریم بیان فرموده، در اعمال و اذکار تعالی‎بخش روح و جان و در اشکال و صور ابراز شور و حال معنوی، همچون تمامی امور دیگر، پیامبراکرم و خاندان پاکش علیهم السّلام بهترین اسوه و الگویمؤمنانوسالکانند.[ii]وآنانکهوجودشانازعشقومحبّتالهیلبریز شده، در نحوة ابراز آن، باید از آن بزرگواران تبعیّت کنند.[iii]

نکتة‌ چهارم این که از دیدگاه قرآن کریم و معصومین علیهم السّلام ، ارزشمندی و درستی هدف، مجوّز متوسّل شدن به هر وسیله‌ای که به نیل به آن کمک می‌کند،نمی‌باشد؛گرچهاگربهعمقونهایتامردقّتشود،اساساًتوسّلبه وسایل نادرست و ناشایست، هرگز به واقع به تحقّق اهداف ارزشمند و والا منجر نمی‌شوند. این اصل در ایجاد و تقویت حالات معنوی و عرفانی نیز صادق است. یعنی نه جایز است برای دست یافتن به حالات عارفانه و معنوی، به هر وسیله‎ای، و لو غیر شرعی، متوسّل شد، و نه توسّل به امور غیر شرعی، حالات واقعی معنوی را در شخص به وجود می‏آورد.

با عنایت به نکات پنج‎گانة فوق می‏توان پی برد که رقص و دست‎افشانی و پای‎کوبی‎های صوفیانه، که نه در احکام الله تجویز و توصیه شده‌اند و نه در رفتار پیامبر و اهل بیت علیهم السّلام سابقه‌ای دارند، جایز و روا نبوده و به تعالی و تقرّب سالک منجر نخواهد شد.

آنچه گفتیم غیر از مفاسد و آلودگی‎های اخلاقی و هوسبازی‌های شهوانی است که برخی از حاضران در محافل و مراسم رقص و پایکوبی‌های صوفیانه، به آن مبتلا می‌شوند.