برخی از صوفیان، سَماع را که عبارت از گوش سپردن به صدای خوانندگان خوش الحان و آهنگ‌های خوش و زیبا است، مددی مؤثّر و کارساز برای دستیابی به حالات معنوی و به پرواز درآمدن روح در آسمان‌های ملکوت می‌دانند. لذا استفادة سالک را از موسیقی و آوازی که چنین تأثیری در روح ایجاد کند، مجاز و پسندیده می‌دانند. این صوفیان در مجالس عرفانی و حلقه‌های ذکر خود به سَماع می‌پردازند. مقصود از سَماع گوش سپردن به آواز خواننده‌ای خوش صداست که اشعار عرفانی را همراه با موسیقی می‎خواند.

در این زمینه توجّه به نکاتی لازم است. اوّلاً این که نقش صدای خوش و لحن و آهنگ زیبا و مناسب، در تأثیر کلام، امری انکارناپذیر است. آهنگینوموزونبودنعبارات قرآن کریموتوصیه‎ایکهپیامبراکرموائمّه علیهم السّلام بر قرائت قرآن با صدای زیبا و با لحن و آهنگ محزون نموده‌‌اند و جذّابیّت صدای خود آن بزرگواران به هنگام تلاوت قرآن، به گونه‎ای که همه را مجذوب می‌ساخته و قدرت حرکت را از شنوندگان سلب می‌نموده، همه گواه بر این امر است. قرائت قرآن کریم با آهنگ و سبک‌های زیبا و موزون توسّط قاریان، خوانده شدن اشعار حاوی معارف و مواعظ دینی و مدایح و مراثی خاندان عصمت و طهارت علیهم السّلام توسّط ذاکران و مدّاحان، و بهره‎گیری واعظان و خطیبان مذهبی از خواندن آهنگین اشعار در سخنرانی‌ها و مواعظ خود، در مجالسی که فقهاء و مراجع نیز حضور دارند، همه تأییدی بر این امر است که استفاده از لحن و آهنگ و صدای خوش برای تأثیرگذاری بیشتر کلام در شنونده، از دید فقیهان و متشرّعان نیز امری جایز و پسندیده است. لکن در این مورد به دو امر باید دقّت داشت؛ یکی محتوای کلام، که آموزنده، سازنده و تعالی‌بخش باشد، نه مخرّب و گمراه کننده و برانگیزانندة خواسته‌های حیوانی و شیطانی نفس، دوّم صدا وآهنگ کلام، که بیدار کننده و برانگیزانندة احساس‌های معنوی و حالات ملکوتی باشد، نه مهیّج و محرّک جنبه‌های شهوانی و غضبی. به بیان دیگر، محتوا و آهنگ کلام به شخص کمک کنند که به مراتب رفیع عقل و حتّی مدارج فوق عقل راه یابد، نه این که او را به منازل دون عقل و عوالم بهیمیّت و سبعیّت سوق دهند. به تعبیر دیگر، تعالی بخش باشند، نه انحطاط بخش.

ثانیاً: نغمه‌ها، آواها و آهنگ‌هایی که با ابزار و ادوات موسیقی نواخته می‌شوند، حساب جداگانه‌ای دارند.در مورد حکم شرعی نواختن و گوش سپردن به موسیقی و این که آیا استفاده از موسیقی، جایز و مباح است یا نه، همچون تمامی احکام دیگر شرع، مرجع تشخیص، فقها و مراجع تقلید شیعه‌اند و هر کس باید بهفتوای مرجع تقلید خود اتّکا و عمل کند. این که موسیقی مصادیق حرامی دارد، مسلّم و مورد اتّفاق فقهای اسلام است. امّا این که آیا مصادیق غیر حرام (مکروه یا مباح) نیز دارد و در صورت وجود چنین مصادیقی، ملاک تشخیص موارد غیر حرام از موارد حرام آن چیست، امری است که فقیه، به استناد اصول و موازین و ادلّه و براهین فقهی، باید تشخیص دهد و به کسانی که متخصّص و کارشناس فقه نیستند اعلام کند.

امّا شاهد بارز این که در صورت وجود مصادیق مباح، استفاده از موسیقی برای مقاصد معنوی در محافل مذهبی، روا و جایز نیست، آن است که در عین وجود داشتن و شناخته بودن و رواج داشتن نواختن موسیقی با ابزارهای گوناگون در بین اعراب دوران جاهلیّت و پس از آن، در سیره و سنّت پیامبراکرم و خاندان پاکش علیهم السّلام مطلقاً مؤیّدی بر این که آن بزرگواران برای ایجاد و تشدید حالات معنوی در بین اصحاب خود، از موسیقی بهره جسته باشند، وجود ندارد. در نتیجه، با توجّه به اسوه و مقتدا بودن پیامبر و اهل بیت علیهم السّلام ، برای ارادتمندان و مؤمنان به ایشان نیز، مؤیّد و مجوّزی برای روی آوردن و استفاده کردن از موسیقی به منظور نیل به حالات معنوی وجود ندارد.

ثالثاً: آنچه در برخی محافل صوفیّه به نام سَماع رایج است، بعضاً موسیقی‌‌هایی است که حرمت شرعی آن‎ها مورد اختلاف فقیهان نیست و به هیچ وجه بر مستمعان و حاضران در مجلس، تأثیر مثبت معنوی نمی‌گذارد و شنوندگان، از آن تنها حظّ و لذّت نفسانی می‌برند. ضمن این که با توجّه به مباح نبودن توسّل به وسایل غیر مشروع در راه دستیابی به مقاصد درست، استفاده از چنین موسیقی‌های حرامی، حتّی اگر تأثیر مثبت معنوی هم بر شنونده می‏گذاشت، جایز و روا نبود.