برخی طریقت‌های عرفانی، با مطرح ساختن این که مَجاز پلی به سوی حقیقت است و برای رسیدن بهحقیقت هر چیز باید از رقیقة آن کمک گرفت، لذا برای رسیدن به حقیقت عشق که همان عشق الهی است نیز باید از عشق مَجازی، یعنی عشق‎های دنیوی، مدد جُست، به پیروان خود توصیه می‌کنند که معشوقی دنیوی و بشری برای خود بیابند تا با عشق ورزیدن به وی و تلاش برای جلب و جذب آن معشوق، راه عشق ورزیدن به خدا و جلب نظر الهی را یاد بگیرند. دل سپردن به خوبرویان و عشق باختن به مُغبچگان، سوژة اصلی داستان‌های فراوانی در ادبیّات عرفانی است.

در این زمینه نیز باید توجّه کرد که گرچه وجود مشابهت‌هایی بین مَجاز و حقیقت، در وادی عشق قابل انکار نیست و امکان این را که کسی با گرفتار آمدن به یک عشق مَجازی، از خود‎پرستی و خودخواهی رهایی یافته و پاکبازی و ایثار در راه معشوق را تجربه نموده و به لطافت روحی دست یافته و آیین عشق را بیاموزد و از این آموختة‌ خود در راه عشق حقیقی بهره جوید، نمی‏توان مطلقاً منتفی دانست، امّا احتمال این را که شخص چنان در همان عشق مجازی غرق شود که تا پایان عمر به همان عشق مجازی مشغول و از عشق حقیقی باز بماند، نمی‌توان انکار کرد. قطعاً وجود کسانی که عشق مجاز برای همیشة عمر آن‎ها را اسیر خود کرده است به مراتب بیشتر از کسانی است که از عشق مَجاز درس آموخته و عبور کرده و از آن راه به حقیقت عشق، یعنی عشق الهی، راهیافته‌اند. بنابراین چون نمی‌توان مطمئن بود که شخص در وادی عشق از مَجاز گذشته و به حقیقت وارد شود، نمی‌توان رفتن به سوی عشق مَجازی را توصیه و تجویز کرد. کما این که ابتلائات و مصائب، مثل فقر و بیماری، در برخی اشخاص مایة‌ تزکیه و تطهیر روح از گناهان و تعالی و ترقّی معنوی بوده‌اند. امّا این موجب نمی‌شود که به اشخاص توصیه کنیم به دست خود، خویشتن را به فقر و بیماری مبتلا سازند. از این امرنمی‌توان غفلت کرد که توصیه و تجویز عشق مَجاز، بعضاً زمینه‎ساز آلودگی‎های اخلاقی و جنسی در بین اعضای چنین گروه‌هایی گشته و به جای طهارت و تعالی، آلودگی و انحطاط عاید آن‎ها شده است.