خواسته‌های دنیوی را به خواسته‌های محال یا معصیت‌آمیز و خواسته‌های مباح و ممکن الوقوع می‌توان تقسیم کرد. بدیهی است دستة اوّل خواسته‌ها، یعنی آنچه وقوعش محال یا مستلزم معصیت پروردگار است، اساساً در مقولة دعا جا نمی‌گیرد و هیچ انسان عاقل و باایمانی، برای وقوع آنها دعا نمی‌کند. امّا دستة دوم خواسته‌ها که مباح و ممکن الوقوعند، در برخی از موارد در پی طرح آنها در دعا، عملی می‌شوند. عملی شدن خواسته‌های دنیوی شخص که در دعا مطرح شده، در سه حالت قابل تصوّر است.

۱ـ همان گونه که قبلاً گفتیم خداوند شرایط و رخدادهای زندگی انسان را به منزلة دارویی شفابخش، بر اساس نیازهای روح و درون او مقدّر ساخته و ایجاد می‌کند. بنابراین چون خداوند در مقدّر ساختن شرایط و رخدادهای زندگی وی اشتباه نکرده و مناسبترین و بهترین موقعیّت و حادثه را با توجّه به شرایط درونی وی پیش آورده است، منطقاً تا شرایط درونی شخص تغییر و دگرگونی نیابد، جایی برای تغییر شرایط و رخدادهای زندگی وی وجود ندارد.[۲۸۲] بر این اساس می‌توان دریافت که تغییر شرایط و رخدادهای زندگی شخص، به خاطر تغییر شرایط درونی و روحی او در اثر ارتباط قلبی و روحی با خدا در قالب دعا، و نه به سبب خواستن آن در دعا، انجام می‌شود. البتّه باید توجّه داشت که همیشه شرایط درونی جدید پدید آمده در اثر دعا، اقتضای همان موقعیّت‌ها و حوادث بیرونی که شخص درخواست نموده را ندارد، بلکه تنها در برخی موارد این تناسب وجود داشته و منجر به عملی شدن خواستة شخص می‌شود. در سایر موارد، تغییر در شرایط و رخدادها، به گونه‌ای جز آنچه در دعا خواسته شده است، واقع می‌شود.

۲ـ در بعضی موارد، شخص چیزی را که وقوع آن در زمان معیّنی مقدّر شده است، بی‌خبر از این تقدیر، مقارن زمان وقوع آن، آرزو کرده و آن را در قالب دعا از خداوند درخواست می‌کند. اندکی بعد، آنچه او خواسته بود، نه به علّت دعا و درخواست او، بلکه به سبب تقدیر پیشین الهی، واقع می‌شود. امّا او عملی شدن آن را به حساب خواست و دعای خود می‌گذارد و گمان می‌کند این رخداد، در اجابت دعای او واقع شده است؛ در حالی که مسأله کاملاً بر عکس است. یعنی نه تنها آنچه واقع شده معلول دعا و درخواست او نیست، بلکه این آرزو و خواسته، بی آن که خود بداند، در اثر مقدّر شدن وقوع آن در غیبِ عالَم وجود، در درون او پدید آمده است. گویا ضمیر ناخودآگاه او، بوی آن واقعه را که در راه بوده، با نزدیک شدن زمان وقوع آن، استشمام کرده و بر اثر آن، آرزوی وقوع چنان رخدادی در درون او ایجاد شده است. به بیان دیگر اوّل اجابت واقع شده و سپس تحت تأثیر آن، دعا به وجود آمده است.[۲۸۳] ذکر شدن لفظ اجابت قبل از لفظ دعا در این آیه را، شاید بتوان ناظر بر همین نکته دانست: اُجیبُ دَعوَةَ الدّاعِ اِذا دَعانِ: اجابت می‌کنم دعای دعاکننده را هنگامی که مرا می‌خواند.[۲۸۴]

۳ـ در برخی موارد، شخص خواسته‌ای را در دعا مطرح می‌کند و عملی شدن آن را مصّرانه از خدا می‌خواهد که به مصلحت وی نیست و به همین خاطر نیز خداوند درخواست او را برآورده نمی‌کند. امّا او که آن را نیاز مبرم و عین خیر و مصلحت خود می‌پندارد، بر دعای خود پا می‌فشرد و بی‌وقفه به تکرار درخواست خویش می‌پردازد. تا اینکه این اصرار و ابرام در درخواست از یک سو و عملی نشدن و برنیامدن درخواست وی از سوی دیگر، بر رابطة گرم و دوستانة او با خدا تأثیر منفی می‌گذارد و او را از خدا دلگیر و گله‌مند می‌سازد و تدریجاً کار به جایی می‌رسد که شخص در معرض بریدن از خدا و غلتیدن در ورطة کفر و بی‌ایمانی قرار می‌گیرد. اکنون وی بر سر دو راهی‌یی قرار گرفته که هر دو راهِ آن به زیان وی است. اگر خواسته‌اش عملی شود برای او زیانبار است و اگر عملی نشود او به کفر و بی‌ایمانی که عظیم‌ترین زیان‌هاست مبتلا می‌گردد. در اینجا خداوند به اقتضای حکمت خویش، برای نجات او از زیان بزرگتر، زیان کوچکتر را که همان عملی شدن خواستة اوست بر می‌گزیند و آن را عملی می‌سازد و بدین طریق شخص مزبور را از غلتیدن در ورطة کفر و بی‌ایمانی حفظ می‌کند. البتّه طولی نمی‌کشد که آثار زیانبار عملی شدن خواسته‌ای که وی بر آن پای می‌فشرد نیز ظاهر می‌گردد و در اثر مشاهدة آن، شخص مزبور بر خطا بودن اصرار خود بر خواستة جاهلانه‌اش، که حتّی به خاطر آن در معرض از دست دادن ایمان خویش قرار گرفته بود، پی می‌برد و در می‌یابد که به خاطر جهل به مصالح واقعی خود، همواره به هنگام دعا، می‌بایست جایی هم برای عملی نشدن درخواست خویش در صورت عدم انطباق آن با مصلحت، باقی گذارد.