هر یک از اعمالی که در دستورات دینی به انجام آن امر شده است، فراتر از حدّاقلی که بدون آن، عمل باطل و مردود است، لوازم و لواحقی دارد که زینت‌بخش آن عمل است و از آن به آداب عمل مزبور تعبیر می‌شود.

شخصی که می‌خواهد به فرد تشنه‌کامی آب دهد، اگر لیوانی پر از آب نموده و آن را به دست او بدهد، اصل کار که رساندن آب به تشنه‌کام بود را انجام داده است. لکن او می‌تواند لیوان آب را در یک پیشدستی تمیز و زیبا گذارده و پیشدستی را نیز درون یک سینی قرار داده و با حالتی احترام‌آمیز و الفاظی محبّت‌آمیز، آن را دو دستی به فرد تشنه تعارف کند. تفاوتی که بین این دو نحو آب دادن وجود دارد در آدابی است که در حالت دوم، همراه اصل عمل انجام شده است. بر این اساس گرچه مثلاً با به جا آوردن صحیح ارکان و واجبات نماز، وظیفة مکلّف ادا شده است، امّا با افزودن مستحبّات می‌توان نماز را زینت بخشید. مثلاً با گفتن اذان و اقامه و تکبیرات افتتاحیّه و اذکار مستحبّ رکوع و سجود و خواندن قنوت و مانند آن، به نماز زیبایی و جمال بیشتری بخشید.

انجام واجبات در روابط بین انسان‌ها، که همان ادای حقوق طرفین است، عدل نام دارد. دقیق وزن کردن جنس توسّط فروشنده و دقیق پرداخت کردن وجه آن توسّط خریدار، نمودی از عدل است. عمل بر وفق عدالت، روابطی سالم و به دور از برخورد و تنش در بین انسان‌ها برقرار می‌کند. به فراتر رفتن از ادای حقّ و بیش از حقّ، ادا کردن، فضل و احسان گفته می‌شود. مقداری بیش از وزن مورد نظر، جنس را به مشتری دادن و مقداری بیش از مبلغ اصلیِ جنس به فروشنده پرداخت کردن، جلوه‌ای از فضل و احسان است. عمل بر وفق فضل و احسان و فراتر از حقوق واجب را ادا کردن، ایجاد محبّت و دوستی می‌کند.

امیرالمؤمنین علیه السّلام این آیة قرآن کریم را که می‌فرماید: اِنَّ اللهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَ الاِحسانِ: خداوند به عدالت ورزیدن و احسان کردن فرمان می‌دهد،[۱] توصیفگر حقیقت مروّت و جوانمردی دانسته و در بیان مفهوم آن فرمودند: اَلعَدلُ الاِنصافُ وَ الاِحسانُ التَّفَضُّلُ: مراد از عدل، انصاف ورزیدن با دیگران، و مقصود از احسان، به فضل رفتار کردن و بیش از طلب یا درخواست دیگری، به او عطا نمودن است.[۲] بر این اساس، دوست اهل‌بیت علیهم السّلام به مقتضای مروّت و جوانمردی، با عموم خلق خدا، بر اساس عدالت و انصاف، و با اهل ایمان و ولایت، بر مبنای فضل و احسان رفتار می‌کند.

در عبادات گرچه با بسنده کردن به حدّاقلِّ واجب، از عبد اسقاط تکلیف می‌شود، لکن پرداختن به آداب، از مصادیق فضل و احسان و نوعی ابراز محبّت از سوی بنده به خدا و زمینه‌ساز جلب محبّت الهی به سوی عبد است. اطلاق مستحبّ به آن نیز شاید به همین اعتبار باشد.

آداب، منحصر به عبادات واجب نیست، بلکه هر یک از اعمال مستحبّ نیز آدابی دارند که زینت‌بخش آن عمل است.

زیارت مرقد مطهّر پیامبر اکرم و هر یک از اهل‌بیت علیهم السّلام گرچه عملی مستحبّ به شمار می‌آید، امّا مثل دیگر مستحبّات، آدابی دارد که با به جا آوردن آن، زائر می‌تواند جمال و زیبایی بیشتری به عمل خود بخشد و محبّت خویش به مزور[۳] را کاملتر و بهتر ابراز نموده و محبّت مزور را افزونتر و بیشتر به خود جلب کند.

برای زیارت اهل‌بیت علیهم السّلام از آغاز قصد عزیمت تا بازگشت از سفر زیارت، آداب فراوانی در احادیث و روایات و کلام بزرگان دین ذکر شده است و کتاب‌هایی همچون مصباح الزّائر، کامل الزّیارات، هدیة الزّائرین و مفاتیح الجنان به بیان آنها پرداخته‌اند. آداب مزبور را می‌توان به آداب پیش از سفر، آداب حین سفر، آداب پیش از تشرّف به حرم، آداب حین تشرّف و زیارت، و آداب وداع و مراجعت تقسیم کرد. از جمله آداب مزبور که شایسته است زائر به تناسب ظرفیّت و آمادگی خود به انجام آنها بپردازد، موارد زیر را می‌توان برشمرد.