در ارث، حکم زن و مرد با هم فرق دارد. اسلام گفته است برادر دو برابر خواهر ارث می‌برد. گاهی افراد، جاهلانه وارد بحث می‌شوند و این حکم را ظلم به زن تلقّی می‌کنند. باید توجّه کنیم اسلام یک سیستم و نظام است و نمی‌شود از داخل یک سیستم، جزئی را بیرون کشید و آن را جداگانه تجزیه و تحلیل کرد.

خاصیّت سیستم این است که ساب‌سیستم‌ها و خرده نظام‌های درونش در تعامل و داد و ستد با یکدیگرند. اگر جزئی را از درون سیستم بیرون بکشیم، دیگر شخصیّت و جایگاهی را که در درون سیستم داشت، ندارد و اگر در بیرون از سیستم، مطالعاتی روی آن انجام دهیم، چیزی که خواهیم شناخت، واقعیّتی نیست که در داخل سیستم داشت.

نظام احکام اسلام، سیستمی پیوسته است. اگر به درون این سیستم نگاه کنیم، در می‌یابیم که تمامی احکامی که وجود دارد، دقیقاً عادلانه و منطقی وضع شده است. در مورد حکم ارث، به بخش‌های دیگر احکام مثل مسئله‌ی قوّامیّت مرد، که پیش از این گذشت، نگاه می‌کنیم. گفتیم مرد قوّام بر همسرش است؛ یعنی وظیفه‌اش تأمین نیازهای همسرش در زندگی می‌باشد. زن اگر میلیاردر هم باشد، هیچ وظیفه‌ای ندارد که دیناری از دارایی‌اش را در زندگی خانوادگی هزینه کند. تأمین هزینه‌ی زندگی مشترک تماماً به عهده‌ی مرد است.

زن و مردی که در کنار هم زندگی مشترک دارند، زن یک دوم، و مرد کامل ارث می‌برد. زن یک دوم ارث خود را پس‌انداز می‌کند و یک ریالش را هم وظیفه ندارد خرج کند. امّا مرد ارثی را که دریافت نموده است باید برای خود و همسرش هزینه کند. در واقع، مرد از ارثی که می‌برد، یک دوم برای خودش و یک دوم برای همسرش می‌باشد. در نتیجه سهمی که به زن می‌رسد بیشتر هم می‌شود.

توجّه به این نکته در مجموعه‌ی احکام اسلام هم به درک چرایی دو برابر بودن ارث برادر نسبت به خواهر کمک می‌کند که علاوه بر نفقه یا هزینه‌های زندگی زن که بر عهده‌ی شوهر است؛ پرداخت مهریّه نیز تکلیفی است که بر عهده‌ی مرد می‌باشد و زن چنان تکلیفی بر عهده ندارد. علاوه بر این، مسؤولیّت‌های مالی دیگری نیز بر عهده‌ی مرد است که زن چنان مسؤولیّت‌هایی ندارد. از جمله‌ی این مسؤولیّت‌ها، می‌توان به دیه‌ی عاقله و نیز تأمین هزینه‌های جنگ‌هایی که برای کشور اسلامی پیش می‌آید و دولت، به کمک‌های مردمی نیاز پیدا می‌کند، اشاره کرد.

در نتیجه اگر احکام مربوط به زن و مرد را درون سیستم احکام اسلام نگاه کنیم، می‌بینیم هرگز به زن ظلم نشده و حقّ او ضایع نگردیده است.

در مسئله‌ی دیه، حکم اسلام این است که اگر زنی را بکشند باید یک دوم دیه را بدهند. امّا اگر مردی را بکشند باید دیه‌‌ی کامل بپردازند. قضاوت ناعادلانه‌ای است اگر بگوییم از نظر اسلام ارزش زن نصف مرد است؛ زیرا دیه بیانگر ارزش انسانی شخص نیست و در ارزش انسانی، قرآن یک سر سوزن بین زن و مرد تفاوت نگذاشته است و می‌فرماید: مَن قَتَلَ نَفساً بِغَیرِ نَفسٍ اَو فَسادٍ فِی الاَرضِ فَکَاَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمیعاً[i]: اگر کسی شخص بی‌گناهی ـ خواه مرد و خواه زن ـ را بکشد، گویا همه‌‌ی بشریّت را نابود کرده است. پس در گناه انسان‌کشی و در ارزش فرد کشته شده، جنسیّت نقش و تأثیری ندارد.

دیه بیانگر قیمت انسانی فرد کشته شده نیست. آیا کسی حاضر است به او دیه و پول بدهند و مادر یا پدرش را بکشند؟ قطعاً نه. آیا دیه جبران کننده‌ی لطمه‌ی عاطفی که انسان از کشته شدن زن، شوهر، مادر، پدر یا فرزندش بر او وارد شده است، می‌باشد؟ آیا این پول می‌تواند عاطفه‌ی جریحه‌دار را ترمیم کند؟ یقیناً نه.

دیه فقط جبران لطمه‌ی اقتصادی است که به بازماندگان وارد شده است. دو خانواده را در نظر بگیریم؛ در یکی مادر آن خانواده را کشته‌اند. این مادر اصلاً مسؤولیّت تأمین هزینه‌های خانواده را به عهده نداشته و لطمه‌ی اقتصادی آنچنانی به خانواده‌ی او وارد نشده است. امّا در خانواده‌ی دیگر، پدر را کشته‌اند. در واقع نان‌آور خانواده را کشته‌اند و زن و فرزندان، تأمین کننده‌ی هزینه‌ی زندگی‌شان را از دست داده‌اند و به شدّت لطمه‌ی اقتصادی خورده‌اند. اگر بخواهیم این ضایعه‌ی اقتصادی را ترمیم کنیم، مطمئنّاً باید به خانواده‌ای که نان‌آورش را از دست داده است بیشتر کمک کنیم. ضمن اینکه این دیه‌ی کامل، به زنی که شوهرش کشته شده است، می‌رسد. یعنی زن بازمانده، دو برابر مرد بازمانده دیه نصیبش می‌شود. در نتیجه در مسئله‌ی دیه، نه تنها به زن ظلم نشده است، بلکه حکم به نفع اوست.