در اسلام برای هر یک از احکام، حدّاقلی مقرّر شده است که اگر کسی کمتر از آن انجام دهد، عملش باطل و خود او معصیت‌کار است. مثلاً نمازی که می‌خوانیم، حدّاقلی دارد، و آن ارکان و واجباتی است که اگر اجرا نشوند، نماز باطل است و فرد، مصلّی نیست و به عنوان کسی که نماز را به جا نیاورده معصیت‌کار است. در همه‌‌ی احکام این‌گونه است. امّا از حدّاقل تا حدّ کمال هر حکم، طیف بسیار وسیع و گسترده‌ای وجود دارد. در نماز، فراتر از ارکان و واجبات، چقدر اعمال مستحب داریم! مثلاً اینکه قبل از نماز، انسان اذان و اقامه بگوید، تکبیرات افتتاحیّه را بگوید، ادعیّه‌‌ی قبل از ورود به نماز را بخواند و بعد در داخل نماز، قبل از حمد أَعوذُ باللهِ مِنَ الشیَّطانِ الرَّجیمِ بگوید. در رکوع و سجده، اذکار مستحبّی بگوید. قنوت بخواند و بعد از اینکه نماز تمام شد، تعقیبات نماز را به جا آورد، اذکار و ادعیّه‌‌ی مستحبّی را بخواند. نوافل نمازها را به تناسب، در پی نماز یا قبل از نمازها بخواند. پس یک حدّاقل داریم؛ ولی تا حدّ کمال، طیف بسیار گسترده‌ای وجود دارد.

حدّاقل برای کسانی خوب است که تازه می‌خواهند عمل به احکام را آغاز کنند. طبیعتاً اگر از کسی که برای اوّلین بار شروع به نماز خواندن می‌کند، مثلاً یک بچّه‌‌ی کم سنّ و سال، بخواهند نماز را با همه‌‌ی مستحبّات و مقدّمات و مقارنات و تعقیبات آن انجام دهد، اصلاً در توان او نیست. نه از نظر جسمی کشش این کار را دارد و نه از نظر روحی ظرفیّت چنین عملی را دارد. حدّاقل، برای کسانی مقرّر شده است که تازه می‌خواهند وارد میدان عمل به احکام الله شوند. لذا برای آنها کار باید ساده باشد که فراری و گریزان نشوند. امّا برای همیشه بسنده کردن به این حدّاقل، مثلاً اینکه فرد تا آخر عمر در نمازی که می‌خواند، فقط واجبات و ارکان آن را به جا آورده و مقدمّات و مقارنات و تعقیبات مستحب را مطلقاً انجام ندهد و به مختصرترین شکل ممکن نماز بخواند، یک خطر دارد و یک ضرر.

دانشجویی را در نظر بگیرید که در مقطع کارشناسی، همه‌‌ی همّتش را بر این می‌نهد که در پایان ترم نمره‌‌ی ۱۰ بیاورد و به میزانی درس می‌خواند که به نمره‌‌ی ۱۰ دسترسی پیدا کند و اوج همّتش این است. این دانشجو در معرض یک خطر و یک ضرر است. خطرش این است که ممکن است در امتحانی دچار یک اشتباه یا لغزش شود و به اندازه‌‌ی ۲۵/۰کمتر از ۱۰ نمره بیاورد. در این صورت در واحد درسی‌اش مردود شده و ترم بعد باید دوباره این واحد را بگذراند.

ضررش این است که دانشجویی که موفّق شده است تمام واحدهای مقطع کارشناسی را با نمره‌‌ی ۱۰ بگذراند، روزی که فارغ التحصیل می‌شود، جز یک برگه‌‌ی بی‌ارزش به نام مدرک فارغ التحصیلی، هیچ ندارد. یعنی سواد، کارایی و توانمندی عملی پیدا نکرده است و کاری از او بر نمی‌آید. فقط یک ورق پاره دارد به عنوان مدرک فارغ التحصیلی.

کسی هم که در عمل به احکام الله به حدّاقل‌ها بسنده می‌کند، همین خطر و ضرر متوجّه اوست. خطر این است که اگر تصادفاً یک سر سوزن کمتر از حدّاقل انجام بدهد، عملش باطل و خود او معصیت‌کار است. ضررش این است که انجام هر یک از احکام، سازندگی‌هایی در درون ما ایجاد می‌کند. وقتی ما به حدّاقل عمل بسنده کنیم، حدّاقل سازندگی در ما ایجاد می‌شود. با انجام حدّاقل، ما معصیت‌کار نیستیم، ما را به دوزخ نمی‌برند و به عنوان فرد متمرّد عذابمان نمی‌کنند؛ امّا آیا با این حدّاقل به اوج قلّه‌های کمالی که احکام الله می‌خواهند مؤمن را برسانند، خواهیم رسید؟ مثلاً نمازی که فقط در حدّاقل و به کمترین و کوتاه‌ترین صورت به جا آورده شده است، نمازی است که در مورد آن فرموده‌اند: اَلمُصَلّی مُناجٍ رَبَّهُ[i]: نمازگزار گفتگو کننده‌ی محرمانه و نزدیک با خداست؛ اَلصَّلوةُ مِعراجُ المُؤمِنِ[ii]: نماز معراج مؤمن است؛ اَلصَّلوةُ قُربانُ کُلِّ تَقیٍّ[iii]: نماز موجب نیل هر انسان پرهیزگار به خداست؟ آیا این نماز مختصر، می‌تواند انسان را به قرب الهی برساند و به معراج ببرد؟! انسان را به نجوا و گفتگوی محرمانه و عاشقانه با خدا موّفق کند؟! بی‌شک، نه. در حجاب هم، مسأله به همین قرار است.

حجاب، حدّاقلّی دارد و حدّ کمالی. نیل به آثار تعالی‌بخش حجاب، مستلزم بیش از حدّاقل مراعات کردن حجاب است. زن با بسنده کردن به حدّاقلّ واجب در حجاب، ضمن محروم ساختن خویش از آن آثار تعالی‌بخش، خود را در معرض این خطر قرار می‌دهد که اگر خواسته یا ناخواسته، حجابش اندکی از آن حد کمتر شد، در پیشگاه الهی معصیت‌کار به‌شمار آید. حدّاقلّ شرعی حجاب، برای دختران و زنانی مناسب است که در آستانه‌ی حجاب اختیار کردن قرار دارند؛ تا کار برای آنها آسان باشد و به علّت دشواری، از روآوردن به حجاب نهراسند و یا در آغاز باحجاب شدن، از تصمیم خود بازنگردند.