عبادت در اساس، ارتباط انسان با پرودگار را تجسّم می‌بخشد و به این ارتباط و پیوند جاودانگی و ثبات می‌دهد، لکن علاوه بر آن در شریعت اسلامی عبادات به روشی تبدیل شده که در بیشتر اوقات به پیوند و ارتباط انسان با همنوعش نیز کشیده می‌شود و این همان چیزی است که منظور ما از جنبۀ اجتماعی در عبادت می‌باشد.

برخی ا‌ز عبادات بنفسه تجمّع و پدید آمدن ارتباطات اجتماعی بین انجام دهندگان آن عبادات را واجب می‌گردانند. همچون جهاد که از رزمندگانی که به‌وسیلۀ جنگیدنشان به عبادت خدا می‌پردازند می‌خواهد که ما بین خودشان ارتباط و پیوند‌هایی را که بین افراد لشگر رزمنده بوجود می‌آید برپا دارند.

برخی دیگر از عبادات بنفسه تجمّع را واجب نمی‌کنند ولکن در عین حال به‌نحوی از انحاء با تجمّع ربط پیدا می‌کنند و ارتباط و پیوند انسان با پروردگارش را با پیوند با همنوعش ممزوج می‌سازند.

مقرّر شدن برگزاری نماز‌های واجب به جماعت، عبادت فردی را به عبادت اجتماعی تبدیل می‌کند و گرد هم بودن افراد جامعه را تحکیم می‌بخشد و نمازِ روحی را در خلال عمل، به کار اجتماعی بزرگی تبدیل می‌کند. حتّی فریضۀ روزه، که با توجّه به طبیعتش عمل فردی محض است، با عید فطر که جنبۀ اجتماعی این فریضه بوده و با طرح خیریّه‌ای که به‌وسیلۀ زکات فطره هزینۀ آن تأمین شود، مرتبط می‌‌گردد.

بدین صورت مشاهده می‌کنیم که غالباً در پیوند و ارتباط عبادی بین انسان عبادت‌کننده و پروردگارش در یک عمل عبادی، به‌نحوی ارتباط و پیوند اجتماعی یافت می‌شود، و این نیست مگر به‌ خاطر تأکید بر این که پیوند و ارتباط عبادی در زندگی انسان دارای نقش اجتماعی است. عبادت، کامل شمرده نمی‌شود مگر وقتی که نیروی مؤثّری باشد در جهت دادن شایسته به پیوند‌ها و ارتباطات اجتماعی‌ای که بدان نظر دارد.

جنبۀ اجتماعی عبادت در جایی به حدّ کمال می‌رسد که عبادت شعائری را مطرح می‌‌کند که در عرصۀ اجتماع، سمبل‌های روحی‌ای را برای وحدت امّت و احساس اصالت و تشخّص نمودن امّت، تشکیل می‌دهند.

قبله یا بیت‌الله الحرام شعاری است که شریعت اسلام در خلال عبادت و نمازی که تشریع نموده، مطرح ساخته است و این شعار، تنها بُعد دینی ندارد؛ بلکه به اعتبار ‌این ویژگی که سمبلی برای وحدت این امّت و اصالتش می‌باشد بُعد اجتماعی نیز دارد. به همین خاطر بود که مسلمان‌ها وقتی قبلۀ جدید‌شان تشریع گردید، به صورتی که قرآن تعبیر می‌کند[۱]  ، مورد ‌حملۀ شدید «بی‌خردان» قرار گرفتند؛ زیرا این «بی‌خردان» مفهوم اجتماعی این تشریع را که عبارت بود از مظهری از مظاهر اعطاء شخصیّت به این امّت و قرار دادن آن به عنوان امّت وسط[۲]، درک کردند.

این بود نظری کلّی بر عبادات در شریعت اسلامی. علاوه بر خطوط کلّی‌ای که نقش عبادات را در زندگی انسان مجسّم می‌سازد و اضافه بر نظر کلّی‌ای که آن را مطرح کردیم، نقش‌ها و چهرۀ تفصیلی هر عبادت نیز مطرح است. هر یک از عباداتی که شریعت اسلام آورده است، آثار و خصوصیّات و ره‌آوردی برای فرد عبادت‌کننده و نیز برای حرکت تکاملی انسان به‌طور کلّی، دارد. [۳] ^{و [۴]}