۞     پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:  آفرین بر قومی‎که جهاد اصغرشان تمام شد و جهاد اکبرشان باقی مانده است . جهاد اکبر یعنی جهاد با سلاح اخلاق. جهاد اصغر دوره‎اش طی شد، با اخلاق باید کُره‎ی زمین را تسخیر کنیم.

۞            جهاد اکبر مال اخلاقیات است؛ عفّت داشتن، زیاد حرف نزدن، غیبت نکردن و جهاد اکبر است.

۞            هفتاد عقبه بین دنیا و آخرت است که مربوط به صفات خوب و بد است.

۞            هفتاد صفت خوب وجود دارد که اصحاب کربلای انسانند و در راه، شهید می‎شوند.

در مسیر راهی که طی می‎کنی و پیش می‎روی، باید مثل اصحاب امام حسین علیه السّلام که تک تک به میدان رفتند و شهید شدند، آن صفات را معتدل و یک یک مصرف کنی تا به مقصد برسی.

۞     هر یک از صفات خوب سرانجام در خلق پیاده می‎شود. کسی که از اسم غفّار بهره ببرد، نه به کسی بدهکار است و نه از کسی طلبکار؛ هم او بخشید و هم او را بخشیدند. سایر اسماء، مثل ستّار، هم همین‎طور.

۞     خداوند نصیب کرده و من دیده‎ام که چگونه درخت طوبی در قلب‎های مؤمنین شاخه دارد. هر کس به صفتی از صفات نیک چنگ زده باشد، در واقع به شاخه‎ای از شاخه‎های درخت طوبی چنگ زده است و او را به بهشت می‎کشاند. امیدوارم به بیشترین شاخه‎های آن چنگ بزنید.

۞     از حضرت امیر علیه السّلام نقل شده است که فرمودند: هر کس یک خصلت از خصایل نیک را در وجود خود مستقر سازد و تکمیل کند، من روز قیامت همراه او وارد بهشت می‎شوم. یک صفت از ائمّه علیهم السّلام که در شما طلوع می‎کند، روی آن کار کنید و آن را تکمیل کنید. ما ظرفیت همه‎ی صفات آنها را در حدّ کمال که نداریم، هر کدام از صفت‎ها که به آن مایلید و رغبت دارید، اگر همان یک صفت را تکمیل می‎کنید، شما را به مقصد می‎رساند.

۞            خلاصه و لُبّ اخلاق در دو کلمه است؛ مَرنج و مَرنجان.

۞     جهنّمیان می‎گویند تو چرا اینجا آمدی، اینجا مال من است. بهشتیان برای تازه‎وارد جا باز می‎کنند. لذا جهنّم پر است و بهشت خالی است.

۞            امین خدا باشیم؛ اگر چیزی نشانمان داد، پرده‎های خلق را ندریم.

۞            در عفو لذّتی است که در انتقام نیست. خداوند دلی را که از کسی کدورتی نداشته باشد، دوست دارد.

۞            دیگران را ببخشید تا خدا هم شما را ببخشد. کَما تُدینُ تُدانُ: هرگونه رفتار کنی، خدا با تو رفتار می‎کند.

۞     حضرت عیسی علیه السّلام و یارانش بعد از طی مسافت زیادی به مقصد رسیدند. حضرت عیسی علیه السّلام آب آوردند که پای یارانشان را بشویند. همه عرض کردند: یا روح‌‌الله ما چگونه بنشینیم که شما پای ما را بشویید؟ شما باید بنشینید تا ما پای شما را بشوییم. حضرت علیه السّلام فرمود: این کار که انسان پای دوستش را بشوید، کار خوبی است یا بد؟ عرض کردند: کار خوبی است. فرمود: من به کار خوب اولی هستم یا شما؟ عرض کردند: شما. فرمود: پس بنشینید تا پایتان را بشویم.

۞            وقتی علمی ‎پیدا کردی، از جهّال فاصله نگیر. هر وقت ثروتی پیدا کردی، از فقرا دور نشو.

۞     ریشه‎ی همه‎ی مفاسد در دنیا سه چیز بیشتر نیست؛ یکی کبر که اوّل بار سبب شد ابلیس به خاطر آن از فرمان خدا تمرّد کند و به آدم سجده نکند و رانده‎ی درگاه الهی شود، دوم حرص که اوّل بار سبب شد آدم و حوّا در بهشت که انواع تنعّمات برایشان فراهم بود، زیاده‎خواهی کنند و از گندم که هیچ نیازی به آن نداشتند، بخورند و از بهشت رانده شوند، و سوم حسد که اوّل بار سبب شد قابیل برادرش هابیل را به قتل برساند. کبر و حرص و حسد از آثار حبّ دنیا می‎باشند.

توجّه کردن انسان به ضعف و نقص و معایب خودش او را از کبر مبرّا می‎کند. قناعت کردن به آنچه خداوند روزی وی ساخته است و پی بردن او به اینکه آنچه خداوند به او نداده، به مصلحتش نبوده است و چیزی که مال او نیست و برای او مقدّر نشده است، هر چه هم تقلاّ کند، محال است به او برسد، او را از حرص منزّه می‎سازد. فهمیدن اینکه حسد و خواستار محروم شدن دیگری از آنچه خدا روزی‌اش ساخته، زیانی به شخص مورد حسد نمی‎رساند و فقط ایمان و امان حسود را نابود می‎کند، او را از حسد نجات می‎دهد.

۞            متکبّر با خاک نمی‎نشیند، زمین هم از او خوشش نمی‎آید.

۞     خداوند منزّه است و کسی نمی‎تواند به او تکبّر بفروشد. هر کس تواضع کند، به او می‎گوید بیا. در روایت هست که ملائکه به کسی که تواضع کند، می‎گویند: اِرفَع: بالا بیا و کسی را که تکبّر کند، بر سرش می‎زنند و می‎گویند: ضَع: پایین برو.

۞     تکبّر را از بچّگی در فرزندانت از بین ببر. بنّایی که داری، بچّه‎ات را هم قاطی کن و بگذار سنگ و خاک بردارد تا تکبّرش از بین برود. خودت هم کار کن و خاک ببر تا تکبّرت از بین برود.

۞            مؤمنی که علم و حلم و رضا داشته باشد، کارش به انتها رسیده است.

۞            عفّت، همسایه‌ی عصمت است.

۞     از کمالات انسان این است که تا می‎تواند، کسی را رد نکند. انسانی که با حق‌تعالی انس و ربط کامل پیدا نمود، آن‌قدر قوی می‎شود که ممکن است اصلاً حالت رد نداشته باشد و هر کس را در حدّ خود پذیرا باشد و به او بهره دهد. دیگر از کمالات انسان این است که با بدها احسان و خوبی کند: صِل مَن قَطَعَکَ وَ اعفُ عَمَّن ظَلَمَکَ وَ اعطِ مَن حَرَّمَکَ وَ اَحسِن اِلى مَن أَساءَ اِلَیکَ: با کسی که از تو بریده، رابطه برقرار کن و کسی را که به تو ستم کرده، ببخش و به کسی که از تو دریغ نموده، عطا کن و به کسی که به تو بدی کرده، خوبی کن. چون این کار بر خلاف مزاج انسان و مخالف با نفس اوست، اخلاص در آن بیشتر است و الاّ احسان به خوب‎ها چندان هنر نیست و مال مبتدیان است.

۞     متبسّم بودن و لبخند داشتن خوب است؛ چون هم خلق را زنده می‎کند و هم مثل صدای قهقهه نیست که افراد محزون و غصّه‎دار را ناراحت کند.

۞     مزاح کن و مزاح کردن را از درون خانواده‎ات شروع کن. دیدی حضرت علی علیه السّلام چقدر مزاح می‎کرد تا جایی که گفتند: علی چون پرمزاح است، سبک است و برای خلافت خوب نیست.

۞            سلام از بزرگ به کوچک است؛ خدا به پیامبران، پیامبران به امّت .

۞            سلام از جانب خدا خطاب به پیغمبر ما آمد و از پیغمبر به همه‎ی ماسوی پخش شد.

۞            پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم که نور محض بود، از دنیا که وادی ظلمات است، با سلام عبور کرد.

۞            دو نفر که وقتی به هم می‎رسند، سلام می‎کنند، هر عیب و کدورتی که در آنها باشد، از بین می‎رود.

۞            از در خانه که وارد شدی، به زن و بچّه‎ات سلام کن.

۞     بشر چون جاهل بود و کارش بازیگری و کلک بود، با سلام هم بازی کرد؛ هر جا بهره‎ی دنیوی داشت، سلام کرد و هر جا نداشت، گفت بیا برویم، سلام کردن نمی‎خواهد.

۞     می‎گوید سلام عرض کردم، معلوم نیست کی عرض کرد. یا می‎گوید سلام عرض می‎کنم، معلوم نیست کی می‎خواهد سلام کند. شخص جاهل کارش این‎گونه است.

۞     پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: سخی، به خدا و خلق و بهشت نزدیک و از نار دور است و بخیل، از خدا و مخلوق و جنّت دور و به نار نزدیک است. سخاوت فقط به مال و پول نیست، اخلاقت را هم شامل می‎شود؛ از خودت گذشت کن.

۞     از بذل و بخشش و خرج کردن نترس، از کِنِسی و خسیس بودن بترس. اگر ریخت و پاش کردی و دستت خالی شد، خدا جبران می‎کند.

۞     حضرت امیر علیه السّلام فرمود: عَجِبتُ لِلبَخیلِ یَعیشُ فِی الدُّنیا عَیشَ الفُقَراءِ وَ یُحاسَبُ فِی الآخِرَةِ حِسابَ الأغنِیاءِ: از کار شخص بخیل در شگفتم که در دنیا همچون گدایان زندگی می‎کند و در آخرت هم‌چون ثروتمندان از او حساب کشیده می‎شود. اگر کسی بخیل باشد، فقر را برای خودش خریده است. بخل سبب فقر شخص بخیل می‎شود.

۞            آدم ترسو دین سرش نمی‎شود. تا ترسید، راه دین را رها می‎کند.

۞            در عصبانیّت عبادت هم نکنید و نماز نخوانید که غضب، ملائکه را دور می‎کند. وقتی سرد و خنک شویم، جهنّم هم دور می‎شود.

۞     اجنّه خیلی قوی هستند. اَلغَضَبُ ضَربٌ مِن الجُنُونِ: غضب شعبه‎ای از جنون است. لذا فرد در حال غضب نیروی فوق‎العاده‎ای پیدا می‎کند.

۞            دو نوع غیبت داریم که هر دو گناه است؛ یکی اینکه حواس و دلت با امامان نیست و حاضر نیستی، دیگری اینکه پشت سر مؤمنی حرف بیهوده‎ای می‎زنی که او راضی نیست.

۞            غیبت آتشی است که همه جا را به آتش می‎کشد. غیبت باعث دوری از همه و به خصوص از خدا می‎شود.

۞     غیبت خیلی تاریک می‎کند و راه باطل را به روی غیبت کننده باز می‎کند. کسی که غیبت نکند، راه امیرالمؤمنین علیه السّلام به روی او باز می‎شود.

۞     حضرت ادریس علیه السّلام فرمود: اگر کسی در بدو ورود به مجلسی بگوید بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ وَ صَلّی اللهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، در آن مجلس غیبت نمی‎شود؛ خدا از این ذکر، ملکی می‎آفریند که اگر کسی بخواهد غیبت کند، او را منصرف می‎کند.

۞            اسف و غبطه خوب است و حسد و بخل بد.

۞     چشم و هم‎چشمی‎ در امور دنیوی خوب نیست؛ امّا در امر آخرت خوب است. یعنی اگر دیدی کسی کار خیری می‎کند، بگو چرا من داخل آن نباشم.

۞     در عالم خلق، نازک راه برو. سلام کن، آهسته راه برو و رد شو و بحث و جدال نکن. چیزهایی که فانی می‎شود، همه‎اش بی‎‎اعتبار است.

۞     خوشگل یعنی کسی که گِل و طینتش پاک و خوب است. خوشگل آن‎قدر مشغول جمال خودش است که وقت ندارد از عیب دیگران صحبت و از آنها غیبت کند. اگر کسی در برادر یا خواهر مؤمنش بدی دید، چون مؤمن آینه‎ی مؤمن است: اَلمُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِنِ؛ در واقع بدی خودش را دیده است. خوشگل که در برابر آینه می‎ایستد، زیبایی می‎بیند و از مشاهده‎ی جمال لذّت می‎برد.

۞     از این همه حسن و زیبایی بگو که در اطرافت و در همه‌ی دنیا پر است، از خوشگل‎ها بگو، نمی‎دانم در بین این همه حسن و جمال از کجا زشت پیدا می‎کند و از آن صحبت می‎کند و مرتکب غیبت می‎شود؟ ان‎شاء‎الله ذاتت طوری ادب شود که جز حسن و جمال و کمال نبینی و جز از خوبی و زیبایی نگویی.

۞     همه به امین احتیاج دارند. حتّی کسانی که خودشان دزدند و امین نیستند، به امین محتاجند تا چیزهایشان را به او بسپارند. به برکت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم که امین بود، همه امین را دوست دارند. شما هم اگر ایمان خود را حفظ کنی و امین باشی، همه‎ی اهل آسمان‎ها عاشقت می‎شوند.

۞     مرحوم آقا سیّد عبدالهادی شیرازی که قبل از مرحوم آقای بروجردی مرجع تقلید عامّ شیعیان بود، گریه‎کنان و متأسّف می‎گفت: در دوران طلبگی من در حوزه‎ی علمیه‎ی نجف، دوازده جلسه‌ی درس اخلاق بود، ولی الآن یک درس اخلاق هم در تمام حوزه‎ی نجف وجود ندارد.

۞     اسلام برای اخلاق آمد. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم رسالت خود را تکمیل کرامت‎های اخلاقی معرّفی می‎کند، ولی حوزه‎های علمیه سال‎هاست درس اخلاق را کاملاً کنار گذاشته‌اند. البته این اواخر بعضی از طلبه‎ها تک تک به اخلاق روی آورده‌اند؛ امّا این بسیار نادر است.