۞     بشر در ابتدای کار به فهم و تشخیص و فاعلیت و تقلاّ و هنرمندی خود خیلی متّکی و امیدوار است و لذا قرار و آرام ندارد و در ذهن و اندیشه و در ظاهر و عمل دائم در تکاپوست. می‎گویند هنگامی‎ که خداوند گِل حضرت آدم علیه السّلام را سرشت و به دمیدن روح در آن پرداخت، هنوز روح تا کمر آدم بیشتر دمیده نشده بود و لذا از کمر به پائین بدنش هنوز گِل بود که آدم برخاست که راه بیفتد. انسان تا در خود توانایی و هنری می‎بیند، آرام نمی‎گیرد. تقلاّهای او هم اغلب جز خرابی ثمری ندارد. منتها تا همه‎ی هنر و توانش را به کار نبندد و عملاً بر او مکشوف نشود که تقلاّهایش راه به جایی نمی‎برد، آرام نمی‎گیرد و خود را به دست خدا نمی‎سپارد تا خدا امرش را اصلاح کند. به همین خاطر هم هست که انسان تا توانایی در خود سراغ دارد، باید در انجام طاعات و عبادات و اعمال صالح بکوشد. جزای این تلاش و کوشش این است که سرانجام متوجّه می‎شود که از علم و معرفت و طاعت و عبادت و تلاش و تقلاّی او کاری بر نمی‎آید. وقتی عبد از فاعلیت خود قطع امید کرد و مأیوس شد، از تقلاّ دست می‎کشد و تشخیص و تدبیر خود را رها می‎کند و به تقدیر و تدبیر الهی تن می‎دهد. اینجاست که هم از حجاب توجّه و امید داشتن به فهم و توان خویش نجات پیدا کرده و امکان می‎یابد فاعلیت حقّ متعال را ببیند و هم امرش اصلاح می‎شود.

۞     انسان اگر با تقلاّ و زور خودش به جایی برسد، تازه یک آدم مصنوعی می‎شود؛ امّا اگر کار از طرف خدا و با توفیقات الهی باشد، یک انسان حقیقی می‎شود. اوّلی سِحر و دومی ‎معجزه است.

۞     در هر کاری، حتّی عبادت، اگر فاعلیت خودت و خلق را دیدی، سِحر است و اگر فاعلیت حق را دیدی، معجزه است. کار از معجزه بر می‎آید و سِحر کاری از پیش نمی‎برد.

۞     کسی گفت: چه کنیم تا بتوانیم خدا را ببینیم؟ گفتم قرآن می‎گوید: سَنُریهِم آیاتِنَا فِی الافاقِ وَ فى اَنفُسِهِم: ما به زودی نشانه‎هایمان را در آفاق و در نفس‎هایشان به آنها نشان می‎دهیم، کَذَلِکَ نُری اِبرَاهیمَ مَلَکُوتَ السَّمَواتِ وَ الاَرضِ: این‌گونه ما ملکوت آسمان‎ها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم. همه‎اش می‎گوید ما نشانشان دادیم. مشکل تو اینجاست که تو می‎خواهی با فعل و عمل خودت به رؤیت برسی.

۞     خداوند در قرآن می‎فرماید: فَلا تُزَکُّوا اَنفُسَکُم: پس در صدد نباشید با تقلاّی خودتان خویش را تزکیه نمایید. وَ لَو لا فَضلُ اللهِ وَ رَحمَتُهُ مَا زَکَی مِنکُم مِن اَحَدٍ اَبَداً: اگر فضل و رحمت خداوند نبود، احدی از شما تزکیه نمی‎شد. در حدیث آمده است که: اَلحَسَنُ وَ الحُسَینُ فَضلُ اللهِ وَ رَحمَتُهُ: امام حسن و امام حسین علیهما السّلام فضل و رحمت خداوندند.

۞            برای ملاقات علی علیه السّلام باید تزکیه شوید، لکن خودتان نمی‎توانید خود را تزکیه کنید. از خدا بخواهید شما را پاک کند.

۞     زور کسی به نفسش نمی‎رسد و از آن شکست می‎خورد. امّا اگر از نفست شکست خوردی، جای نگرانی نیست؛ پشت در بنشین و زانوهایت را به بغل بگیر، خدا تو را بر نفست غالب می‎کند. هر وقت دیدی راه نداری، چند دقیقه پشت در بنشین، خدا در را باز می‎کند.

۞     بچّه ابتدای کار به پدر خود گفت خودم این میز را بر می‎دارم. بعد که دست به کار شد و دید زورش نمی‎رسد، به پدرش گفت اگر شما یک گوشه‎ی آن را بگیرید من آن را بلند می‎کنم، ولی باز هم در عمل دید زورش نمی‎رسد. به پدر گفت اگر یک گوشه‎ی دیگرش را هم شما بگیرید، من میز را بلند می‎کنم. امّا باز هم دید زورش نمی‎رسد. این جریان آن‎‌قدر ادامه یافت تا آخر کار به پدر گفت من زورم نمی‎رسد، خود شما میز را بلند کنید. مؤمن هم همین‎طور است و آخر کار که بعد از همه‎ی تقلاّ زدن‎هایش دید کاری از خودش ساخته نیست، کارش را به خدا وا می‎گذارد.

۞     دست خدا هنوز توی آب و گِل است، پس تو هم به خدا بگو خدایا درستم کن و عیب و نقص‎هایم را برطرف کن و مرا به کمال برسان.

۞     خدا هر چه بدهد، چه کوچک و چه بزرگ، خوب است و خیلی قیمتی است. از این بالاتر اینکه اگر فقط دست خالی خود را به طرف ما بیاورد، برای ما کافی است. اگر خدا یک  بیا  به ما بگوید، کافی است. چون امر خدا عین ایجاد و کُن فَیَکُونُ است. دیدی امام حسین علیه السّلام یک  بیا  به زهیر گفت، چه شد و او را چگونه ساخت؟ امیدوارم به همه‎ی ما هم یک  بیا  بفرماید.

۞     مقصود از لَیلَةُالقَدر در آیه‎ی لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن اَلفِ شَهرٍ: شب قدر از هزار ماه بهتر است، و منظور از لَیلاً طَویلاً در آیه‎ی وَ مِنَ اللَّیلِ فَاسجُد وَ سَبِّحهُ لَیلاًً طَویلاً: و بخشی از شب را سجده کن و در شب طولانی خدا را تسبیح کن، عالم برزخ است. هر جا دیدی هر چه تقلاّ کرده‎ای، کاری از تو بر نیامده است، حتّی یک رکعت نماز درست نتوانسته‎ای بخوانی، آنجا به موت نائل شده‎ای و عالم برزخ است. آنجا هر چه به عبد نشان می‎دهند، می‎گوید خدا از این بالاتر است و تسبیح می‎کند. ان‎شاء‎الله همه بیابیم که هیچ کاری از ما بر نمی‎آید و همه‎ی کارها را خدا می‎کند؛ فقط خدا. وقتی به لَیلَةُالقَدر رسیدی، روح انسانیّت در تو دمیده می‎شود و ملائکه بر تو فرود می‎آیند و به تو تبریک می‎گویند و سجده‎ات می‎کنند. فَاِذَا سَوَّیتُهُ وَ نَفَختُ فیهِ مِن رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ، فَسَجَدَ المَلائِکَةُ کُلُّهُم اَجمَعُونَ: پس چون او را متعادل و متناسب ساختم و در او از روح خود دمیدم، سجده‎اش کنید. پس ملائکه دسته‎جمعی بر او سجده کردند. تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ اَمرٍ سَلامٌ هِیََ: ملائکه و روح در شب قدر به اذن پروردگارشان برای هر کار مقدّری فرود می‎آیند و آن شب مبارک و سلامت است، حَتّی مَطلَعِ الفَجرِ: تا طلوع سپیده‎دم صبح. یعنی این نزول ملائکه و تبریک گفتن و سجده کردن تا صبح قیامت ادامه دارد.

۞     هیچ ‎کس نتوانست با تقلاّی خودش کاری صورت دهد. حتّی پیامبران آخر کار دیدند تقلاّهایشان بیشتر کار را خراب کرده است و مأیوس شدند. حَتَّی اِذَا استَیأََسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا اَنَّهُم قَد کُذِبُوا: تا اینکه پیامبران مأیوس شدند و گمان بردند که همه تکذیبشان کردند. پیامبر ما صلّی الله علیه و آله و سلّم از همان ابتدای کار، به اصطلاح ورزشکارهای قدیمی، لُنگ انداخت و به خدا عرضه داشت: اَللّهُمَ اِن شِئتَ اَن لا تُعبَدُ لا تُعبَدُ: خدایا اگر می‎خواهی عبادت نشوی، عبادت نخواهی شد. در آخرالزّمان، خود خداوند آمد پایین و دست به کار شد و کارها را سر و صورت داد.

۞     از صفات خوب و کردار خوب، هر چه در شما مانده است، خدا به شما داده است و تقلاّی شما در ایجاد آنها اثری نداشته است. مَا اَصَابَکَ مِن حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ: هر چه خوبی به تو رسیده است، از جانب خداست.

۞     شخص بزرگی می‎خواست به کسی کمک کند و می‎دانست او کار بلد نیست و خرابکاری می‎کند، ولی برای اینکه عزّتش محفوظ بماند، گفت بیا اینجا کار کن. گرچه او خراب می‎کرد، ولی به او مزد می‎داد. خدا با بنده‎اش این چنین است.