رضا

۞     حضرت موسی علیه السّلام به شخصی برخورد که کور و کر بود و دست و پا هم نداشت؛ به یک تکه گوشت شبیه‎تر بود تا انسان. از او پرسید حالت چطور است؟ یعنی دنیا را و ربّت را چگونه می‎بینی؟ آن شخص در پاسخ موسی علیه السّلام گفت: کیست در این دنیا که حالش مثل من باشد؟ چشم ندارم، در نتیجه آنچه را خدا راضی نیست نمی‎بینم؛ گوش ندارم، در نتیجه سخنی را که خدا دوست ندارد نمی‎شنوم؛ پا ندارم، در نتیجه به جایی که خدا راضی نیست نمی‎روم؛ دست ندارم، در نتیجه کاری را که خدا نمی‎پسندد نمی‎کنم و کسی را که خدا نمی‎خواهد بزنم نمی‎زنم. پس در همه‎ی عالَم کسی نیست که حالش از خوبی به من برسد. موسی از معرفت و رضامندی و شاکر بودن او بسیار متعجّب شد. ما هم سعی کنیم کارهای خدا را با حسن ظن تعبیر خوب کنیم تا ان‎شاءالله به ارزشِ دادن‎ها و ندادن‎های خدا پی ببریم. شکر حقیقی هر نعمت، درک ارزش آن نعمت است.

۞     کسی که خود را محروم‌ترین افراد می‎داند، اگر اندکی در مورد آنچه خدا به او عطا نموده است فکر کند، خود را غرق در عطاهای خدا خواهد یافت. مسأله اینجاست که ما کمتر به داده‎های خدا فکر می‎کنیم و بیشتر حواسمان دنبال چیزهایی است که نداریم. آنچه را که خدا به مصلحت ما ندیده و نداده است که هر چه هم تقلاّ کنیم، به ما نخواهد رسید و حسرت آن بر دلمان خواهد ماند؛ آنچه را هم داریم که هیچ‎وقت به آن نگاه نکردیم که ببینیم و لذّت آن را ببریم، لذا یک‌پارچه غصّه و حسرت و احساس محرومیت شده‌ایم. همین اعضای سالم بدنمان را فکر کنیم که هر کدامش چقدر می‎ارزد. اگر مثلاً چشم ما در معرض نابینا شدن باشد و همه‎ی دنیا مال ما باشد، حاضر نیستیم همه‎ی آن را بدهیم و کور نشویم؟ سایر اعضا هم به همین ترتیب. همین بدن سالم را که خدا به ما داده، حساب کنیم روی هم چند قیمت دارد. بالاتر از آن نعمت عقل است که اگر نداشتیم، نه کسی ارزشی برای ما قائل بود و نه حتّی در اموال خودمان حقّ تصرّف داشتیم و باید قیم برای ما می‎گرفتند. نعمت هدایت الهی و محبّت خدا و اولیای او که از همه بالاتر. با این همه دارائی دیگر کسی محروم باقی می‎ماند؟

۞            به آنچه خدا به شما داده است، شاد باشید و برای آنچه نداده، غمناک نباشید.

۞            خیر در آن چیزی است که خداوند برای ما پیش می‎آورد.

۞     فَاِنَّ مَعَ العُسرِ یُسراً اِنَّ مَعَ العُسرِ یُسراً: پس هرآینه در سختی، آسانی است. هرآینه در سختی، آسانی است. نفرموده انّ بَعدَ العُسرِ یسراً. در دل عسر یسر خوابیده است، یعنی در همین سختی و ناراحتی، نه پس از آن، شیرینی و راحتی هست. به آنچه خدا برایت پیش آورده، صابر باش و تن بده و تسلیم باش تا شیرینی‌اش ظاهر شود.

۞     خانم درشت‌هیکلی در صحن مسجدالحرام نشسته بود و در حالی که با انگشت به کعبه اشاره می‎کرد، رو به من کرد و گفت: این از اوّل تا به حال هیچ خوبی به من نکرده است (یعنی خدا). پرسیدم: چرا؟ گفت: شوهرم را که اوّل زندگی از من گرفت، در طول عمر هم یک شب وضعم خوب است و سیرم، شب دیگر گرسنه‎ام و گفتم: از چه راهی زندگی‌ات را می‎گذرانی؟ گفت: خیاطی. گفتم: بچّه‎هایت را چه می‎کنی؟ گفت: همه را به خانه‌ی بخت فرستاده‎ام. گفتم: سفر چندم است به مکّه مشرّف شده‎ای؟ گفت: سفر چهارمم است. گفتم: راستی که خیلی رو داری. خیلی از ثروتمندان و خانواده‎دارها حسرت یک بار آمدن به مکّه را دارند و تو چهار سفر است که مشّرف شده‎ای و باز هم از خدا گله داری؟ خنده‎ای کرد و بلند شد و رفت.

مواظب باشید در ملاقات با خدا و خوبان خدا خلقمان از آنها تنگ نباشد. اگر ذرّه‎ای انصاف بدهیم و به داده‎های خدا توجّه کنیم، میانه‎مان با خدا صفا می‎شود.

۞     قدیم پلو کم خورده می‎شد. پسر جوانی همیشه در خیال خود شب عروسی‌اش را ترسیم می‎کرد و با خود می‎گفت آن شب پلوی مفصلّی خواهم خورد. شب عروسی، پدرش مهمان‎ها را بر سر سفره دعوت کرد و به پسرش گفت: تو سر سفره نرو. پسر بی‎خبر از آنکه غذای مفصلّی برای او در حجله قرار داده‎اند تا با عروس خانم بخورند، از اینکه پدرش مانع شده که همراه مهمان‎ها غذا بخورد و شکمی ‎از عزا در بیاورد، به شدّت دلخور شد. آخر شب که مهمان‎ها رفتند، پدرش به او گفت: خوب حالا برو به حجله. پسر که خلقش از دست پدرش به شدّت تنگ بود، با دلخوری گفت: ارواح باباش، هر که پلو را خورده، برود به حجله. نکند ما هم خُلقمان از دست خدا و موالیانمان تنگ باشد و وقتی راه وصال و لقاء باز می‎شود و ما را فرا می‎خوانند، مثل آن داماد باشیم؟ وقتی که با خدا خلوت می‎کنیم و بر سجّاده‎ی عبادت می‎نشینیم و یا وقتی که موت می‎آید و به حجله‎گاه مؤمنین می‎رویم، نکند خُلقمان از خدا تنگ باشد.

۞     ما بی‎خود به این عالم آمدیم و بی‎خود هم در اینجا هستیم و بی‎خود هم ما را از این عالم می‎برند. یعنی خودمان و دلمان همراه نبود و نیست. بیایید از این به بعد باخود باشیم؛ یعنی رضا بدهیم به فعل خدا.

۞     خلق بی‎خود به دنیا می‎آیند، بی‎خود در دنیا می‎مانند، بی‎خود از دنیا می‎روند، یعنی خودشان همراهی و موافقت ندارند. اگر صانع و مربّی ‎خود را بشناسند و به او اعتماد کنند و به فعلش رضایت دهند، باخود در دنیا خواهند بود و باخود به آخرت خواهند رفت. یعنی خودشان پذیرای آنچه صانعشان با آنها می‎کند، خواهند بود.

۞     توفیق توافق و همراهی عبد با مولا است. وقتی دیدی خوب خدایی داری و تا به حال هر چه با تو کرده، خوب بوده است و اگر چیزی را مصرّانه دنبالش بودی و می‎خواستی، ولی آن چیز برای تو خوب نبود، نگذاشت به تو برسد، با خدا توافق می‎کنی و از آن به بعد باخود خواهی بود و باخود خواهی رفت. تا وقتی رضا و اعتماد به خدا و همراهی با او نباشد، شخص بی‎خود آمده و بی‎خود هست و بی‎خود می‎رود.

۞     خدا شما را آورده و خدا شما را بر می‎گرداند (معاد). بیایید از باطن به خدای خود تسلیم شوید؛ آن‎وقت گویا خودتان خود را می‎آورید و می‎برید و به شما بیشتر خوش می‎گذرد. اگر تسلیم هم نشوی، تو را می‎برند، ولی به تو سخت می‎گذرد. امّا اگر توجّه کنی که او عالِم و خیرخواه توست و تو جاهل به مصالح خویشی و بیشتر خواستار هوس‎هایت هستی که اغلب بر خلاف مصالح توست و لذا عقلاً تو باید تابع اراده‎ی او شوی نه او پیرو هوس‎های تو، به مشیت او تن می‎دهی و تسلیم می‎شوی و همان را که او اراده کرده، تو هم می‎خواهی. از آن به بعد هر چه می‎شود، همان است که تو می‎خواهی و گویا خودت انجام می‌دهی. اَلرَّاضِی بِفِعلِ قَومٍ کَالدّاخِلِ فیهِ مَعَهُم: کسی که به کار قومی ‎راضی باشد همچون کسی است که در آن کار با آنها همراه است. به فعل خدا که رضا دادی، گویا خودت شریک در فعل او هستی. نکند بعد از عمری طاعت و عبادت، با خدا در جنگ باشیم. مَن أَصبَحَ عَلَی الدُّنیا حَزیناً فَقَد أَصبَحَ عَلَی اللهِ ساخِطاً: کسی که از وضعیت دنیوی خود محزون باشد، هرآینه بر خدا غضبناک است.

۞      اَلرَّاضِی بِفِعلِ قَومٍ کَالدّاخِلِ فیهِ مَعَهُم: کسی که به کار قومی ‎راضی باشد همچون کسی است که در آن کار با آنها همراه است. کسی که به فعل خدا رضا شود، خدایی است. وقتی به فعل خدا راضی شدی، مثل این خواهد بود که کارهایی را که خدا با تو می‎کند، خودت می‎کنی. به فعل خدا باید رضا داد.

۞     در جنگ صفّین جاسوسان معاویه در لشگر امیرالمؤمنین علیه السّلام نوشته‎هایی پخش کردند مبنی بر اینکه معاویه قصد دارد سدّی را که مشرف بر اردوگاه لشگریان حضرت است، بشکند تا آب همه‎ی آنها را ببرد. مالک اشتر مسأله را به عرض حضرت علیه السّلام رساند. حضرت علیه السّلام فرمودند: نگران نباش، چنین اتّفاقی نخواهد افتاد. شب هنگام، عمروعاص تعدادی مأمور بالای سد برد و دستور داد طبل بزنند و سر و صدا ایجاد کنند که گویا مشغول خراب کردن سد هستند. مالک سراسیمه دستور داد سپاهیان امیرالمؤمنین شکاف درّه را خالی کنند. به محض اینکه درّه خالی شد، لشگریان معاویه درّه را اشغال کردند و مالک متوجّه شد که فریب حیله‎ی معاویه را خورده است و به یاد فرمایش حضرت امیر علیه السّلام افتاد، لذا دستور حمله داد و با یک کارزار سخت سپاهیان معاویه را از درّه بیرون راند و دوباره در آن محل مستقر شد. سپس مالک با شرمندگی خدمت حضرت علیه السّلام رسید و عرض کرد آیا از من راضی شدید؟ حضرت علیه السّلام فرمودند: من از تو راضی بودم، حالا أَرضی (راضی‎تر) شدم. خوبان به خاطر خطاهای دوستانشان بر آنها خشم نمی‎گیرند و این ما هستیم که باید از آنها رضا شویم و اگر به آنچه آنها با ما می‎کنند راضی شدیم، آنها از ما أ^َرضی (راضی‎تر) می‎شوند.

۞     غم، شب است و شادی، روز. غم، زلف سیاه است و شادی، چهره‌ی سفید. غم، آثار جلال است و شادی، آثار جمال. زلف روی صورت را می‎پوشاند و موجب حفظ آن و زیبایی آن می‎شود. اوائل راه، همه روز را طالبند و خواستار شادی و بسط می‎باشند. امّا بعدها معلوم نیست روز بهتر است یا شب، به نحوی که بعضی از عرفا فقر را بر غنا و بیماری را بر صحّت و قبض را بر بسط ترجیح می‎دهند. امّا اهل بیت علیهم السّلام این‎گونه نیستند و هر کدام را که خدا برای آنها مقدّر نماید، همان را خواهانند.

۞     اشخاص ابتدا طالب غنا و سلامتی و رفاهند و اگر خدا به آنها ندهد، چه بسا از خدا مکدّر شوند و کافر گردند. بعد که کم کم رشد کردند، خدا گاهی اوقات می‎دهد و گاهی اوقات نمی‎دهد. تا به جایی می‎رسند که فقر را از غنا، بیماری را از صحّت و سختی را از راحتی بیشتر دوست دارند. البته معلوم نیست از فقر و غنا و صحّت و بیماری و راحتی و سختی کدام یک بهتر است؛ بستگی به اشخاص دارد. لذا وقتی جابر خدمت امام سجّاد علیه السّلام رسید و گفت: سختی‎ها و محرومیت‎ها را بیشتر دوست دارم، حضرت علیه السّلام فرمودند: ما این‎طور نیستیم؛ هر چه را خدا برای ما پیش بیاورد، ما دوست داریم. به هر حال، بشر اوّل با بشارت به راه می‎آید و بعد آمادگی انذار را پیدا می‎کند. انذار از بشارت بزرگ‌تر است. لطف و محبّتی که در انذار نهفته است، بیشتر از لطف و محبّتی است که در بشارت‎ها آشکار است.

۞            آنچه خدا برای انسان مقدّر کرده و بریده است، چه دنیا باشد، چه آخرت باشد و چه هیچ یک از آن دو نباشد، بهترین چیز است.

۞     اینکه امام رضا علیه السّلام دست خالی‌اش را توی دست ما بگذارد، یعنی خودش را به ما داده است و این، برای ما کافی است؛ یعنی ما را قبول کند و به مقام رضا برساند که لا سَخَطَ بَعدَ الرِّضا؛ بعد از رسیدن به مقام رضا دیگر غضبی وجود ندارد.

۞            اگر از خدا و خوبان خدا رضا شدیم، زنده زنده به بهشت می‎رویم.

۞            اگر کسی میانه‎اش با خدا صفا باشد، خداوند دست روی سرش می‎کشد.

۞            با خدای خودت صلح کن تا به مصلح عالم راه پیدا کنی.

۞            هرکس میانه‎اش با خدایش صفا باشد، گمشده‎هایش را پیدا می‎کند.

۞            وقتی دلت از خدا رضا شود، غنچه‎ی دلت می‎خندد و باز می‎شود. آن‌وقت عطر و زیبایی آن آشکار می‎شود.

۞     هر وقت دلت خندید، دیگر کارت تمام شده و به مقصد رسیده‎ای. هر وقت باران رحمت آمد و آفتاب محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم تابید، خودت را به آن عرضه کن تا گُلت بشکفد.

۞     کسی که در سیرش به مقام رضا برسد، در بین راه نمی‎ماند و به مقصد می‎رسد؛ همان‎گونه که شخصی که حضرت رضا علیه السّلام را به امامت قبول کند، تا امام دوازدهم را قبول خواهد داشت. در حالی که ممکن است کسی امامان پیش از حضرت رضا علیه السّلام را قبول داشته باشد و دوازده امامی‎ نباشد؛ مثل زیدیه و اسماعیلیه.

۞            رضا، بالاتر از یقین و تسلیم است.

۞     برای اینکه انسان رضای واقعی بدست آورد، ابتدا باید رضای تصنّعی برای خود به وجود آورد. خوبی‎ها را هر چه به خود تلقین کنید، خوب است. چنان که ائمّه علیهم السّلام در مورد حلم فرموده‎اند: إن لَم ‌‌تَکُن حَلیماً فَتَحَلَّم: اگر بردبار نیستی، خودت را به بردباری بزن.

۞     گاهی چند نفر دور همدیگر بنشینید و یکی بگوید خدا از لطف و مرحمت با ما چه کرده است! و دیگری بگوید نمی‎دانم در آینده از خوبی با ما چه می‎کند! شاید ملائکه شگفت‎زده شوند، زیرا چنین چیزی خیلی کم دیده‎اند که عدّه‎ای هستند که گله و شکایت ندارند و از حقّ تعالی راضی‌اند.

۞     ائمّه علیهم السّلام فرمودند: کُونُوا لَنا زَیناً وَ لا تَکُونُوا عَلَینا شَیناً: زینت و مایه‎ی آبروی ما باشید و آبروی ما را پیش دیگران نبرید. یعنی هر وضعی دارید، صورتتان را سرخ نگه دارید. نکند از ما پیش دیگران گله کنید.

۞     غصّه، گریه یا خنده، هر چه را داری، به خدا نشان بده. سر جانماز چرا خنده‎ات را به خدا نشان نمی‎دهی و فقط اخم و غصّه‎ات را ارائه می‎دهی؟ خنده‎ات را بیاور اینجا و اخمت را ببر به دنیا. گرچه به دنیا هم اخم نکن، پیش زن و بچّه‎ات هم روی خوش نشان بده.