براى حاکم کردن روح رضا در خویشتن، علاوه بر تلاش در جهت افزایش معرفت و محبّت
خویش به خدا، باید ابتدا به‌صورت تصنّعى هم که شده، حتّى به گمان خود به‌گزاف و برخلاف واقع، از خدا و مراحم و الطاف و عطایایش، به زبان، تعریف و تمجید و ابراز رضایت کرد. با این کار، اگر مستمر انجام شود، به‌تدریج رضایت حقیقى در دل ایجاد مى‌شود. آن‌گاه شخص متوجّه مى‌شود آنچه به گمان خود به‌گزاف و برخلاف واقع مى‌گفت، واقعیّت داشت و براستى مراحم و الطاف و عطایاى الهى فزون از حد و شایسته‌ى خرسندى و رضاست.[۱]

در مباحث پیشین به تأکید قرآن و احادیث بر حسن ظنّ به خدا و کارهاى او اشاره کردیم. علاوه بر آن، در احادیث اهل‌بیت علیهم السلام تأکید شده است که کار برادر مؤمن خود را به نیکوترین صورت ممکن تعبیر کنید.[۲] یکى از نام‌هاى خدا نیز مؤمن است.[۳] پس باید با تمام توان، براى حُسن تعبیر کارهاى

خدا تلاش کرد. با تفکّر مى‌توان به‌تدریج به نعمت‌هاى مادّى و معنوى که نصیب انسان شده است پى‌برد. حتّى مى‌توان فهمید مصیبت‌ها و محرومیّت‌هایى که خدا پیش آورده است نیز نعمتند و منافع و برکات زیادى به همراه داشته‌اند. در حوادث ناگوارى که براى شخص پیش آمده است و هرچه تلاش کرده، نتوانسته است جنبه‌ى مثبت و وجه خیر و مصلحتى در آن بیابد نیز به اتّکاى حُسن ظنّ و اعتماد به خدا و کارهایش، عبد باید ادب اختیار کند و دم فرو بندد و ابراز گله و نارضایتى نکند. چه‌بسا همین ادب ورزیدن سبب شود خداوند از روى مصالح موجود در آن حوادث پرده بردارد و شخص را به آن آگاه کند. این رسم سکوت اختیار کردن و اعتراض ننمودن به کار شخص مورد وثوق، در شرایطى که حکمت آن کار ناشناخته است و عملى نادرست و ناحق به نظر مى‌رسد، یکى از درس‌هایى است که حضرت خضر به حضرت موسى علیهما السّلامآموخت. حضرت خضر علیه السلام در مقام مربّى، از حضرت موسى علیه السلام خواست هرچه دید و به نظرش خلاف حکمت بود، چیزى نگوید و در مورد آن چون و چرا و سؤال نکند و ساکت باشد.[۴] عبد هم در برابر ربّ خویش باید همین رویّه را در پیش گیرد.

آنچه اغلب سبب نارضایتى اشخاص از خداوند شده است، آمال و آرزوهاى دور و دراز دنیوى آنها و چشم دوختن به چیزهایى است که دیگران دارند و خود از آن بى‌بهره‌اند. و با توجّه به اینکه خداوند بنا به مصلحت، بنده را از چیزى محروم مى‌کند؛ با هوس و درخواست او نیز به آنچه مصلحت وى در آن نیست راضى نمى‌شود و آنچه را از آن برخوردار نیست به او نخواهد داد. همین امر سبب
شده است برخى به آنچه هم خدا به آنها عطا کرده است، نگاه نکنند و در نتیجه وجودشان یک پارچه دلخورى از خدا شود. اگر شخص از آمال و آرزوها و چشم و همچشمى‌ها دست بردارد و به موجودىِ خود نگاه کند، خواهد دید غرق فضل و عطاى خداست و در نتیجه از خدا راضى و خشنود مى‌شود.

آمد و شد و نشست و برخاست با محرومان و زیردستان که از امکانات کمترى برخوردارند و دقّت و توجّه در وضعیّت آنها، کمک مى‌کند شخص به نعمت‌هایى که خدا نصیبش کرده است و آنها از آن محرومند، توجّه پیدا کند و از شرایط زندگى خود خرسند و راضى شود. امام صادق علیه السلام مى‌فرمایند : اُنظُر اِلى مَن هُوَ دونَکَ فَتَکونَ ِلاَنعُمِ اللهِ شاکِراً وَ لِمَزیدِهِ مُستَوجِباً وَ لِجودِهِ ساکِباً : به آن کس که (از نظر برخوردارى‌هاى دنیوى) پایین‌تر از تو است نگاه کن تا شاکر نعمت‌هاى خداوند و مستوجب افزونى الهى و مشمول ریزش جود و کرم خدا باشى.[۵]

از آنجا که اثربخشى و سودمندى تمامى تمهیدات فوق در ایجاد روحیّه‌ى رضا، وابسته به مشیّت الهى است؛ براى مؤثّر واقع شدن آنها، باید چشم امید و دست دعا به درگاه الهى داشت.

نکته‌ى آخر اینکه به‌راستى با داشتن خدا و موالیانى که خوبى آنها فوق تصوّر است، چه جاى نارضایتى و دل آزردگى؟