با پى‌بردن به ماهیّت پلید و خطرناک گناه، از یک سو و زشتى و قباحت اخلاقى آن، از سوى دیگر و زیان‌هاى معصیت‌کارى، هوسرانى و لذّت‌جویى‌هاى مادّى، از دیگر سو، شخص از اینکه تاکنون به این امور زشت و ویرانگر مبتلا بوده و در اثر آن، لحظه به لحظه از بلنداى کمال انسانى دورتر مى‌شده و در سیاه‌چال تباهى‌ها و انحطاط‌ها بیشتر فرو مى‌رفته است، پشیمان و شرمنده مى‌شود و از رویّه‌ى پیشین خود منزجر و متنفّر مى‌گردد. این ندامت و شرمندگى، گوهر اصلى توبه
است. چنانکه پیامبر اکرم۹ مى‌فرمایند: اَلنَّدَمُ تَوبَةٌ: ندامت و پشیمانى، توبه است.[۱]

ندامت و پشیمانى، سه پیامد عملى دارد که از آنها به لوازم توبه تعبیر مى‌شود و وجود آنها حاکى از راستین بودن ندامت است.

نخستین اثر عملى ندامت، عزم قاطع بر ترک همیشگى گناهان و معاصى، بطالت و تباهى‌ها و رویّه و مسیر نادرست و منحطّ گذشته است.

دومین اثر عملى ندامت، با تمام توان در مقام جبران خطاها و جرائم گذشته برآمدن، به ترمیم خسارات و لطمات وارده بر خویش و دیگران پرداختن و به جبران حقوق تضییع شده‌ى خدا، خلق و خود مبادرت ورزیدن است.

سومین اثر عملى ندامت، با تمام وجود از خداوند پوزش‌خواهى و طلب بخشش نمودن است، در حالى که شخص از یک سو به دلیل عظمت جرائم و جساراتش، به هیچ وجه خود را مستحقّ بخشیده شدن نمى‌داند، امّا از سوى دیگر، با توجّه به بیکرانگى فضل و رحمت الهى، یقین دارد که محال است خداوند درخواست عفو او را نپذیرد و او را از درگاه خویش ناامید کند.