دسته‌بندیِ موضوعیِ توقیعاتِ امام عصرارواحنا‌فداه

چه توقیعاتِ دوران غیبتِ صغری و چه دوران غیبتِ کبری را به لحاظ موضوع می‌توان به سه گروه تقسیم کرد. یک دسته از آنها حاوی آموزه‌های عقیدتی در معرفة الله، معرفة النّبی، معرفة الحجّة و مباحث معادشناسی‌اند. فرمایشاتِ امام عصرارواحنا‌فداه در این توقیعات پرده‌ی ابهام را از این باورهای بزرگ اعتقادیِ شیعه کنار زده است و بعضاً در برابر گروه‌هایی که چه در بحث خداشناسی، چه در بحث پیامبرشناسی، چه در بحث امام شناسی و چه در بحث معادشناسی دچار انحرافاتی شده بودند و افکار کژی را ترویج می‌کردند؛ حضرت توقیعی صادر فرموده‌اند و آن تفکّر و جریان انحرافی را افشا کرده‌اند و دلایل باطل بودن آن تفکّر را نیز بیان داشته‌اند. مثل توقیعاتی که در نفیِ غُلات^[i] از ناحیه‌ی مقدّس امام عصرارواحنا‌فداه صادر شده است. امام عصر‌(علیه السلام) در آن توقیعات به شدّت گلایه کرده‌اند و فرموده‌اند برخی از شیعیانِ ما ناآگاهند و ما را می‌آزارند. خدا منزّه است از حرف‌هایی که اینها می‌زنند. ما بنده‌یِ مخلوقِ خدا هستیم؛ اینها چیست که شما در مورد ما می‌گویید؟!

بنابراین یک دسته از توقیعاتِ امام عصرارواحنا‌فداه از نظر محتوا و مضمون در مقام تبیینِ مباحثِ اعتقادی و ابطالِ افکار انحرافی در حوزه‌ی عقائد است.

دسته‌ی دومِ موضوعاتی که در توقیعات امام عصرارواحنا‌فداه مطرح است؛ نکات لطیف و ظریفِ اخلاقی و عرفانی است که بسیار برجسته، زیبا، دلنشین و جذّاب است.

سومین گروه از توقیعات حضرت که نسبت به سایر موضوعات حجمِ زیادتری را به خود اختصاص داده است؛ بیان احکام شرعی و فقهی است. چون بسیاری از علما که خدمت امام عصرارواحنا‌فداه نامه نوشتند؛ مثل حِمیَری که نامه‌های متعدّدی خدمت حضرت مهدی ارواحنا فداه نوشته است و پاسخ‌های متعدّدی از ناحیه‌ی مقدّسه‌ی حضرت حجّت‌(علیه السلام) دریافت کرده است؛ در زمینه‌ی احکام فقهی سؤال کرده‌اند و توقیعاتی حاوی پاسخ از جانب امام عصرارواحنا‌فداه برای آنها صادر شده است.

انسان وقتی مجموعه‌ی توقیعات حضرت مهدی‌ارواحنافداه را مطالعه می‌کند؛ خیلی دلش می‌سوزد که چرا در بین شیعیان کسانی نبودند که بیشتر به مباحث معرفتی و عرفانی و اخلاقی اهتمام داشته باشند و در این حوزه‌ها از حضرت حجّت‌ارواحنافداه سؤال کنند و پاسخ‌های راه‌گشا و روشن‌گرِ آن حضرت را در این زمینه‌ها دریافت نمایند. البتّه نمی‌توان گفت نبودند؛ چون همان‌طور که ذکر شد، برخی از بزرگانی که توقیعاتی دریافت کردند مأذونِ به اعلام و آشکار کردنِ آن نبوده‌اند. چه بسا بوده‌اند کسانی که چنین سؤالاتی در حوزه‌های بسیار عمیق و لطیف معرفتی مطرح کرده و حضرت حجّت‌(علیه السلام) هم پاسخ مکتوب داده باشند؛ امّا به خاطر عمق و ظرافت بحث که از حدّ فهمِ عمومِ مردم خارج بوده است؛ مأمور بوده‌اند آن را مخفی نگه دارند و در سطح عموم منتشر نکنند. ممکن است چنین مواردی بوده باشد؛ ولی در توقیعاتی که امروز در دسترس است؛ متأسّفانه حجم سؤالاتی که در حوزه‌های عرفانی و اخلاقی مطرح شده است، بسیار کمتر از سؤالاتی است که در حوزه‌های فقهی و احکام شرعی مطرح گردیده است.