علّت دو ‌مرحله‌ای بودن غیبت حضرت مهدی‌ارواحنا‌فداه

پرسش دیگری که ممکن است به ذهن آید‌، این است که چرا غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف طیّ دو مرحله صورت گرفت و از ابتدا‌ غیبت کبری آغاز نشد. در پاسخ به نکاتی اشاره می‌شود.

نخست آنکه تا زمان امام عسکری‌(علیه السلام)‌ شیعیان ولو اندک، به حضور امام عصر خود راه می‌یافتند و برای اداره‌ی امور خود از کمک امام بهره می‌بردند؛ اگرچه از دوران امام کاظم‌(علیه السلام) این ارتباط محدود بود. اگر این ارتباط محدود یک‌باره قطع می‌شد‌، شیعیان نمی‌توانستند خود را اداره کنند. ازاین‌رو نیاز به یک دوره‌ی انتقالی بود که ابتدا ازطریق نوّاب اربعه، ارتباط مستقیم با امام به ارتباط غیر‌مستقیم تبدیل شود و سپس این ارتباط غیر‌مستقیم به عدم ارتباط تبدیل گردد. درواقع دوران غیبت صغری را می‌توان یک دوره‌ی انتقالی برای آماده کردن جامعه‌ی شیعه جهت ورود به دوران غیبت کبری‌ دانست. چنین دورانی لازم بود تا شیعه آمادگی پیدا کند که روی پای خود بایستد.

نکته‌ی دوم آن است که همان‌طور که ذکر شد، برادر امام عسکری‌(علیه السلام)‌ به نام جعفر شخص قدرت‌‌طلب، دنیا‌‌طلب و فاسدی بود که با دستگاه حکومتی روابط حسنه‌ای داشت. او قصد داشت پس از امام عسکری‌(علیه السلام)‌‌ در جای ایشان بنشیند و امامت و راهبری شیعیان را در دست گیرد. اگر بعد از شهادت امام عسکری‌(علیه السلام)‌ بلافاصله غیبت کبرای امام عصرارواحنا‌فداه آغاز می‌شد، بهترین فرصت برای جعفر مهیّا می‌گشت تا خود را امام شیعیان جابزند و با جهالت‌های خویش‌، هم شیعه را به انحراف بکشاند و هم دراثر رابطه‌ای که با حکومت بنی‌عبّاس داشت‌، اسرار شیعیان را به آنها برساند و حکومت را برای نابودی شیعیان تقویت ‌کند. دوران غیبت صغری سبب شد چشم فتنه‌ی جعفر کذّاب کور شود و او نتواند نیّت پلید خویش را عملی سازد. مراودات غیرمستقیم و ارتباط فعّالی که امام عصرارواحنا‌فداه با یک واسطه با شیعیان داشتند و مکاتبات ایشان با مردم، آنان را از چنین فتنه و خطر مهلکی در امان نگاه داشت.