انسان کامل قطب عالم امکان و قلب جهان خلقت

دومین دلیل اعتقاد عارفان به وجود حضرت مهدیارواحنافداه این است که انسان کامل قطب عالم امکان است. به‌تعبیری می‌توان گفت از دیدگاه عارفان‌ تمامی عالم به یک انسان می‌ماند. چنانکه گفته‌اند‌: «جهان انسان شد و انسان جهانی»[i] درواقع عالم کبیر و عالم صغیر‌ و به تعبیر دیگر انسان کبیر و انسان صغیر همانند یکدیگرند‌. هرآنچه در عالم خارج و آفاق وجود دارد یک‌جا‌ در انسان جمع است و این دو مطابق همند و همه‌ی مراتب وجود و عوالم‌، اعمّ از جبروت، ملکوت و ناسوت‌، در وجود انسان نمونه‌ای دارد. ازاین‌رو عارفی که تمام جهان خلقت را به‌منزله‌ی یک انسان می‌داند، انسان کامل را قلب این پیکر انسانیِ گسترده می‌بیند. انسان کامل در کلّ جهان خلقت‌ به‌منزله‌ی دل‌ در وجود یک انسان است و همان‌طورکه دل‌ کانون وجود انسان است، انسان کامل نیز قطب و کانون جهان آفرینش است؛ همان‌گونه ‌که انسان‌ بدون ‌قلب وجود ندارد، عالم بدون انسان کامل نیز قابل تصوّر نیست؛ و همان‌طورکه انسانی با چند دل وجود ندارد‌،^[ii] در انسان کبیر هم که عالم خلقت است بیش از یک انسان کامل‌ نمی‌تواند وجود داشته باشد. انسان کامل منحصربه‌فرد است و قطب عالم امکان‌ یکی است‌. عالم دو قطب ندارد. حتّی زمانی که چند تن از ائمّه‌‌ی معصومین: درکنار یکدیگر زندگی می‌کرده‌اند،[iii] در زمان واحد‌‌ تنها یکی از ایشان می‌توانست قطب عالم امکان و قلب هستی باشد. امروز قلب عالم هستی وجود مقدّس حضرت مهدیارواحنافداه است.