فصل پنجم: برخورد روحی شمس   و مولوی در چه حجابی بود؟

انسان به مفهوم واقعی بایستی خود را ملزم نماید تا در مواقع مختلفی که برایش پیشآمد می‌نماید، به بررسی خود بپردازد که حقیقتاً غرض از خلقت او، با در نظر گرفتن منطق و استدلال طبیعیون که بشر مشغول سیر تکاملی است، چیست؟ آیا سیر تکاملی در عالم مادّه است یا عالم دیگری هم وجود دارد که با چشم و گوش مادّی، قابل به درک آن عالم نیست. امّا منظور از شعر سعدی که "رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند/ بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت" [چیست و] چه مفهومی دارد؟

آیا نشست شمس و مولوی در چه وادی و برخورد روحی آنها در چه حجاب روحی بود؟ چرا افسون شمس در دل رومی مبدّل به افسانه نشد و به حقیقت پیوست؟

چراهای متعددی پیش خواهد آمد که بعداً بیان خواهد شد.

آیا جز با درون سوخته و قلبی شرربار و نفسی کشته و پرهای گشوده و عزمی راسخ و طالبی سرخوش و شوق زائد و معرفتی کامل و فنای محض در مقابل معشوقی بی‌همتا، دلبری رعنا، دشمنی قهّار، رحمانی بی‌منتها، رحیمی بی‌همتا، انتقام‌جویی بنده‌نواز، مُنعمی بی‌حساب، جبّاری بی‌اعتنا، بخشنده‌ای مهربان، خالقی دلسوز و ...، می‌توان به احساسات روح ملکوتی خرقه‌پوشی راه یافت؟ حاشا لله. روح طاهر در چه حجابی مشغول سیر بود؛ خدا می‌داند. فقط مولای رومی در این حجاب با او برخورد نموده که گفته:

[شما در مجالس سوگواری ارحام و اقوام خود شرکت جسته‌اید. آیا سوز و ناله فرزندانی که در مرگ پدر یا مادر به آنها روی می‌آورد، دقّت نموده‌اید؟ درست دقّت کنید. با وجودی که مهر پدر و مادر در دل فرزندان، به‌خصوص اگر شرایط خون و سایر امکانات ظاهری را در نظر بگیرید مساوی باشد، مع‌الوصف در طول عمر خود چنین تساوی غیرممکن را یافته‌اید؟ حتماًخیر. پس توجّه کنید و شاید هم توجّه بیشتری، شاید بتوانم نتیجه‌ای را که می‌خواهم، بگیرم. شما هم قبل از مطالعه‌ی اصل مطلب به درک آن نائل آئید.[۳]]