مستغرق در توحید

مرحوم تناوش درباره‌ی حال خود پس از رحلت، در متنی ادبی و نمادین چنین نگاشته است:

دیروز گذشت؛ امروز را غنیمت است؛ فردا چه خواهد شد؟ کسی چه می‌داند. دیر یا زود امیدها خاموش می‌گردد؛ نغمه‌های شور و شیرین زندگی بَدَل به ضجّه و ناله می‌گردد؛ ولی آفتاب مانند سابق طلوع و در همان نقطه غروب می‌نماید. فقط در کنار نهر آبی در زیر یکی دو درخت بید لرزان، بدنی آسوده از غوغای زندگی، به‌راحتی کامل غُنوده و باد پاییزی برگ‌های خشک گورستان را در پناه چند درخت بید جمع‌آوری می‌نماید.

شاید بعضی‌ها در ظرف هفته و یا سال، گذارشان از این راه افتاده و به حساب خود با فاتحه‌ای روح مرا شاد گردانند؛ ولی من خوشحال و متبسّمم، به هیچ چیز فکر نمی‌کنم و هیچ عاملی نمی‌تواند مرا مشغول سازد و هیچ جنبنده‌ای قدرت اینکه مرا آنچنان که هستم ببیند، ندارد.

فارغ بال دراز کشیده و با قلبی خالی از هوس، از دریچه‌ی چشم به دو عالم می‌نگرم. کجا بودم؟ کجا می‌روم؟ نه زود بود و نه دیر است؛ درست در همان لحظه‌ای که قرار بود بروم، رفتم؛ در حالی که سرد و گرم روزگار چشیدم؛ دنیا را زیاد گشتم؛ آرزویی جز مرگ نداشتم؛ به آن هم رسیدم. تمام آرزوهای من عملی شد. در هر زمان به فراخور حالم آرزوهایی داشتم که همگی برآورده شد. افسوسی ندارم که چرا بیشتر و یا کمتر نخواسته بودم. چون ثمری نداشت؛ آنچه مقدّر بود، آرزو کرده بودم.[۱]

یکی از دوستان اهل معرفتِ سیّدجلال[۲] می‌فرمود:

برای خواندن فاتحه‌ای بر سر مزار مرحوم تناوش رفته بودم. در نظرم بود که او نیز توجّهی کند. در باطنِ خود، یافتم که او چنان مجذوب حقیقتِ توحید است که مایل نیست کسی او را از آن حالت جذبه و استغراق در توحید بیرون آوَرَد.